Чечек
Утать хĕр, малалла утать;
Пырсан-пырсан ура путать...
Чим! ӳсĕрчĕ таçта такам.
Тăп... ыйтрĕ чăтлăх шăппăн: «Кам?»
Чечек мĕнле? Сехри хăпмарĕ,
Тăмарĕ сĕмсĕр тăрăнса,
Чĕри ун шиклĕн татăлмарĕ,
Анчах кăшт тăчĕ пăрăнса,
Итлерĕ, пăхрĕ тинкерӳллĕ —
Çав, кам текен пит илĕртӳллĕ:
«Те ырă çын ку, те тăшман?
Çук, çук, ăнран эп аташман.
Арçын сасси вăл пулчĕ, илтрĕм,
Анчах ăçтан-ши, хăш енчен,
Тен, тарăн варăн тĕпĕнчен?
Пĕлесчĕ ман, ăçта эп çитрĕм?
Ак, ак, каллех ыйтать: «Эс кам,
Кама шыратăн е аташнă,
Кампа çак çул-йĕрте юлташлă,
Çĕрле ăçта эс çул тытан?»
«Чашламаран. Тиха шыратăп.
Çĕр тĕттĕм — пăрăнтăм çултан.
Пĕлместĕп-çке, таçта пыратăп,
Мĕнле тухас-ши ман кунтан?»
«Чашламаран? Чечек, эс мар-и?»
«Чечек, Чечек. Ăçта Кавруç?»
«Ах, паттăр хĕр, ах, чăрсăр пуç.
Кăкăрунта сан шел кăвар-им?»
Ак пĕлĕт ерипен шупкалчĕ,
Тĕссĕрлентерчĕ уйăха,
Çут Алтăр çăлтăр та çухалчĕ,
Йĕпетрĕ сывлăм улăха.
Çыврать хĕр киленӳллĕ, канлĕ,
Выртать вăл уççăн сывласа.
Илемлĕ ыйăх! Ир саламĕ
Чечек тыттарĕ суйласа.
Хĕр çывăрать... ах, ытараймăн...
Тăрать тавралăх тĕлĕнсе.
Ăна курсан мĕнле пуç таймăн —
Пахать юман та пĕшкĕнсе.
Янк ир, вĕçет чечек шăрки...
Турат çинче лĕп çил ташларĕ,
Хĕре хĕвелĕн пайăрки
Асăрхануллăн ачашларĕ.
Вăранчĕ хĕр; йăл-йăл вăл кулчĕ,
Çĕнтерчĕ ыйăхне йăлтах,
Ытла та кăмăлĕ ун тулчĕ —
Хĕн-хурĕ юлчĕ хыçалта.
Çĕнелчĕ кун, çуралчĕ юрă
Йăлтах сипленнĕ чĕрере.
Пуçне пĕксех чечен хĕре
Пит тинкерсе итлерĕ хурăн.
«Каçхи тăп янкăр тӳпере
Пуласчĕ манăн çутă уйăх.
Юратнă каччăпа хĕре
Пиллесчĕ ман: ан пултăр хуйăх.
Тӳлек каçра пуласчĕ шăпчăк,
Янăратасчĕ юррине.
Хĕр чĕрине ман вăратасчĕ —
Вăл систĕр ырлăх пуррине.
Ах, юрату! Ан килтĕр лăпкăн,
Çӳретĕр шуххăн вăратса.
Ыр каччăна каласчĕ шăппăн:
«Хĕре чуп ту-ха юратса».
Чечекшĕн çав, пулса иртни —
Асар-писер хăрушă тĕлĕк,
Вăл вут хурса чун а хĕртни,
Чĕре асапĕн шурă кĕлĕ.
Кам сăвăрса ăна вĕçтерĕ
Ним юлмиччен йăлт тасатма?
Хурне хĕр çул курки ĕçтерĕ,
Ялтан та тухĕ ăсатма.
Иртни асра... Ах, чун тулашрĕ,
Хыт тытăçрĕ вăл тӳсĕмпе.
Ĕмĕрлĕхе, тен, сыв пуллашрĕ
Çав иртнĕ йывăр кунсемпе.
Шырлан, ешерекен ката,
Юман, мăкланнă тунката.
Асамлă вырăн — чун канмалăх,
Юри, тен, тунă çут çанталăк, —
Çын хурлансассăн йăпанма,
Ытла чĕре суранлансассăн,
Ытла та шухăш салансассăн,
Пĕр тав кĕтмесĕр сыватма.
Пыл шăршине сарать çăкалăх,
Чечексемпе çаран çунать,
Ыр кăмăллăн тăрать тавралăх,
Вăл сывлăх, канăçлăх сунать.
Ах, пăшăрханнă чун-чĕре,
Ма эс ытла та хĕсĕнетĕн,
Ма çав тери ĕмĕтленетĕн
Тухмашкăн ирĕклĕ çĕре?
Кăкăрĕнче Чечекĕн тăвăл,
Унта халь çук-тăр килĕшӳ.
Ытла та пăтранать ун кăмăл —
Ăшра пырать-мĕн кĕрешӳ.
Чĕре хушать: «Эс йышăн,
Куратăн юрату çиçет».
Ăс килĕшмест: пулса иртнишĕн
Вăл çав таран-мĕн хирĕçет.
«Кавруç!» Тем хĕрчĕ кăкăрта;
Сăмах шырать, анчах тем тытнă.
Çук, парăнмасть чĕлхе — вăл хытнă,
Вăл хускалмасть халь çăварта.
Куçпа курсан та ĕненмесĕр,
Тăрать Кавруç хĕр умĕнче.
Самант иртет, иртет чĕнмесĕр —
Асăрханса тăрать тĕнче.
«Чечекĕм! Тĕлĕк мар-ши ку?
Те куçăм манăн улталанчĕ,
Те ман ăс-тăнăм муталанчĕ...
Тĕнче, çут кун, манран ан кул.
Пĕлсем, эс килессе туйса,
Ирпе-каçпа сана эп кĕтрĕм,
Хам чĕрене хам шанчăк кĕртрĕм,
Çĕр тĕрлĕ мелсемпе суйса.
Пĕлетĕп: пĕтĕмпе ку кăлăх,
Ку — ĕмĕтпе кăшт йăпанни.
Çут ĕмĕт шанчăксăр та тăлăх...
Ман шанчăк çук — ку чун ванни.
Сăлтав сан пулнă улшăнмалăх;
Халь урăх шухăш, урăх ăс.
Ман чĕрере кĕрхи çанталăк —
Çăвать пек çумăр лăс та лăс».
«Эс йăнăшан, Кавруç; пĕлетĕн:
Чĕре кĕлет пек пушанса
Юлмасть нихçан — теме кĕтетĕн, —
Шанăçпала, тен, ăшăнса?
Чăнах та, шанăç — тим сĕткенĕ.
Мĕн юлĕ çыннăн вăл пĕтсен?
Çу кунĕнче ӳсен-тăранĕ
Хăрсах ларать çав шыв типсен.
Турра мухтатăп пĕтерменшĕн
Вăл манăн пурнăç техĕмне,
Çак таранччен те сӳнтерменшĕн
Ман канăçсăр чĕрем хĕмне».
Кавруç шутлать: ахаль кисренмĕ
Чечекĕн чунĕ. Мĕн пулать?..
Юратнă хĕр ӳпкелесрен-мĕн
Вăл хӳтĕленнĕ пек калать:
«Килте лармасть вăл, ял хыпарĕ,
Хăех çӳрет — ан хăвала.
Пĕррехинче ытла васкарĕ,
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp