Чечек
Çак тĕнчере пĕччен пуласшăн,
Чĕри ун темшĕн вутланать.
Пырать фон-Айсберг пĕр-пĕччен.
Хĕвел хĕртет, çил çук — пит лăп.
Тавра тĕлĕнмелле чечен —
Тĕнче тăрать пек канлĕ, тăп.
Барон вăрçать халь хăйне хăй:
«Мана систерчĕ: итлемерĕм,
Алла тыттарнине илмерĕм.
Пулать, ак, маншăн тутлă сăй».
Баронăн куккĕш кĕпĕрнаттăр —
Фон-Брант, калаççĕ, нимĕçрен.
Апла пулсассăн ма аптратăр:
Фон-Айсберг хăрамасть «ĕçрен».
Çыру вулать вăл: «Киле кил,
Васка, асту, ан турткалаш.
Хальхи самант, пĕл, çавра çил.
Пурнас килсессĕн ан тавлаш.
Леш Пугачев Хусан патне
Ыран-паян-и çывхарать.
Пĕлетĕн унăн хăватне:
Пĕри тарать, тепри хăрать.
Ку вăхăт усăсăрах юлмĕ;
Паян вăл саншăн, пĕл, ĕнче.
Сисен: мана та намăс пулмĕ
Императрица умĕнче».
Барон кулмасăр чăтаймарĕ
Çак çырăва халь вуласан.
Мĕскершĕн кăмăла каймарĕ
Е илĕртмест ăна Хусан?
Ун умĕнче, ак, çул юппи:
«Е пуласса шăпам тăрлатăр,
Апла пулсан, ан варалатăр
Чуна çак пурнăçăн çӳппи;
Е кив йăласене халь хирĕç
Тăрас та йĕркине ватас?
Çут тĕнчере ман пултăр пĕр ĕç,
Унпа хама хам тасатас».
Иккĕленни — вăл йӳçĕ лĕкĕ,
Юлать чĕре тĕпне ларса.
Пăтрат, парах та кăларса,
Вăл тăрăлсан, текех ан тĕкĕн.
Чăнах, ăçта ун утмалла,
Ăçта-ши ырă ăраскалĕ,
Мĕнле ăсчах халь тĕрĕс калĕ,
Хăш еннелле çул тытмалла?
Кӳлсе тăратмăн телее,
Тилхепине тытаймăн кăрăн,
Çула пӳлсессĕн те ие,
Ăна хушаймăн: «Сирĕл, пăрăн!»
Асапланать барон; чĕри
Вăркать ун канăçлăх памасăр.
Иртмест пĕр кун та асăнмасăр:
Хĕре курасшăн çав тери.
Куç умĕнчех тăрать: Чечек,
Уçланкă, шурлăх, юланут,
Мĕнле сасартăк çиçĕм пек
Пырса чĕвенчĕ элчĕ ут,
Мĕнле асамлă çӳçентерчĕ
Çилленнĕ хĕрĕн куç йĕтри...
Çав вăхăтра, тен, тĕрĕсленчĕ
Хĕр тимĕ, вăйĕ, ĕмĕтри.
«Ишут, — чĕнет вал, — кăшт тăхта,
Пĕрле пырар-ха васкамасăр,
Тарна сăлтавсăр ан юхтар,
Утсем те утчăр васкамасăр.
Ялан, чармасăр чуптарсассăн,
Пĕлетĕн, ут вăл ывăнать,
Ытла киревсĕр суптарсассăн,
Вăл такăнать те йăванать».
Ах, пирĕн пурăнăç ултавлă,
Тем васкататпăр хамăра.
Пурнасчĕ ирĕк, ырă, шавлă,
Нихçан курмасăр сăтăра.
«Эс сибарит, барон, пĕлетĕп:
Тăрас тăк тăр, выртас тăк вырт.
Хăш чух эп хам та кĕвĕçетĕп:
Ан шухăшла, ан сăх, ан çырт.
Сана кирли кашни кун хатĕр:
Çиме, ĕçме те тăхăнма;
Мĕнле çӳп-çап чунна хумхатĕ,
Чĕнсен кам пымĕ пăхăнма.
Сана халь нимĕн кирлĕ мар:
Утна çитернĕ те шăварнă.
Авалтанах, пĕлен, хăварнă
Дворян ятне. Ку чĕр тымар.
Пĕлетĕн эсĕ, эп тымарсăр;
Тымарсăр йывăç — вăл юпа.
Тем чухлĕ пулăп эпĕ харсăр,
Çапах та вăрманти упа.
Нумай эп илтрĕм, пĕлтĕм, куртăм.
Вăл маншăн пулчĕ çĕн çĕпре.
Селем чуста пекех хăпартăм,
Анчах... вал юлчĕ тĕлĕкре.
Ман тăрăшни, туни, пулни
Кĕтмен çĕртен, самант саланчĕ.
Ман мĕн пурри те мĕн юлни, —
Ир-каç вĕрет пуль, — тăлăх анчăк.
Эп каçармастăп çак сиеншĕн,
Хам виличчен, пĕл, тавăрап,
Юри, мана шута илменшĕн,
Телей утне эп çавăрап.
Эп шуйттана чуна халь сутăп,
Çул çех ман пултăр тап-таса,
Ача-пăча, çын урлă утăп,
Пĕр хĕрхенмесĕр таптаса.
Мĕн калĕç-ши мана курсассăн?
Пĕл, Пугачев вăл ман тăшман.
Пăлхавçăсем!.. Тирне çурсассăн,
Каламĕç: «Эпĕ пулăшман».
XXXIII
Кĕр каçĕ сĕм, нӳхреп пек нӳрлĕ,
Çӳçентерет кăшт сиввипе.
Çапкаланать çил урлă-пирлĕ,
Пĕр йăлтăр пăнчăсĕр тӳпе.
Вăрманăн вăхăт çук канма:
Шавлать, кĕрлет теме туйса пек.
Хăçан вĕçленĕ-ши асапĕ,
Хăçан кун киле савăнма?
Пырать Чечек, ак, чăтлăх витĕр;
Вăл тархасларĕ пынă май:
«Ах, Пӳлĕхĕм, çула ан питĕр,
Ман унсăр та инкек нумай».
Асран çухалмĕ тĕттĕм çĕр:
Çунмарĕ тӳпере пĕр çăлтăр,
Сайра-хутран шевле çеç йăлтăр
Вылярĕ те хывайрĕ йĕр.
Пĕччен... Те ăнĕ ылмашать:
Утать вăл чарăна пĕлмесĕр:
Малта ниме те тĕллемесĕр,
Çăтать çех нӳрĕ сывлăша.
Тăрса итлет пырсан-пырсассăн,
Ларса канать ытла ырсассăн.
Кĕрхи çĕр вăрăм; тĕттĕмре
Хăратăн палăрнă тĕмрен.
Сукмак çухалчĕ; хĕр çапах
Ват Атăл еннелле çул тытрĕ.
Турат-тĕрет питрен çапать —
Утма пит хĕн: шăлне хĕр çыртрĕ.
Асри умра... Ах, чун хурланчĕ, —
Курмасть никам та куççульне.
Çапах та ăсĕ янкăрланчĕ,
Сирет кичемлĕхĕн чулне.
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp