Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Санăн аннӳ пулман, Манăн атте юлман,

Пире шăпа кастарнă ачаран.

Эс лăпкăччĕ ялан. Пăлхавлă чунччĕ ман.

Пĕрех юлташлă пăхрăн ку таран.

Çутă тĕнче хыçра. Каятăн эс паян.

Хыçран юлать эпир ĕçленĕ ĕç.

Яту Шупашкартан Муркаш-Турай таран

Тĕксĕмленмесĕр курăнтăрччĕ çеç!

2021 çул, кăрлачăн 31-мĕшĕ

Пĕр ирхине эпĕ килкартине тухрăм та пăлтăр айĕнче тем нăйкăшнă сасă илтрĕм. Хăма хушăкĕ витĕр пăхрăм, унта пирĕн Улайкка выртать иккен. Улайкка çурланă çурисене ĕмĕртет. Виçĕ çура хăйĕн, — вĕсем ытла пĕчĕккĕ-ха, ура çине те тăраймаççĕ.

Эпĕ, йытă çурисене пăхса, кунĕпех урама тухмарăм. Вĕсем валли ăшă та çемçе вырăн хатĕрлерĕм, сĕт илсе тухса патăм, Улайккине çăкăр çитертĕм.

Йытă çурисем амăшĕ пекех ула. Вĕсенчен пĕри, чи пĕчĕкки, мана ыттисенчен те ытла килĕшрĕ. Унăн мăйĕ тавра, кăшăл тăхăнтартнă пек, шурă, куçĕсенчен çӳлерех икĕ хура пăнчă пекки пур.

Анне ĕçрен таврăнсан, эпĕ ăна йытă çурисем курма чĕнтĕм. Вăл, манпа юнашар чĕркуçленсе ларса, йытă çурисене пăхса илчĕ.

— Чипер-çке вĕсем, — терĕ вара, — анчах пĕри асси пулмалла, вăл ыттисенчен начар та пĕчĕкçĕ. Унран пурпĕрех лайăх йытă пулас çук. Куçĕ уçăличчен ăна ăçта та пулин кайса пăрахмалла. Иккĕшĕ пурăнччăр.

— Анне, — терĕм эпĕ, — манăн пĕчĕккине те пăрахас килмест. Пурăнтăрах вăл амăшĕпе пĕрле.

— Кам ăна пăхса аппалантăр? — килĕшмерĕ манпа анне. — Ăна ӳстерсе лайăх йытă тăвас пулсан, нушине пайтах чăтмалла.

Малалла

Хĕвел анчĕ, уйăх тухрĕ

Янкăр тăрă тӳпене.

Клуб патне хут купăс пухрĕ

Колхозри çамрăксене,

Янкăс юрă уççăн юхрĕ

Укăлча хапхи енне.

Лăпкă çилĕ лăштăр-лăштăр

Хускатать йăмрасене.

Икĕ çамрăк, ик юлташ-тăр,

Тухрĕç укăлча патне,

Именсе тăмарĕç кăшт та —

Алă пачĕç пĕр-пĕрне.

Тулăх тырă кассăн-кассăн

Хумханать çил вĕрнипе.

Пит аван-çке каç пулсассăн,

Тĕл пулмашкăн савнипе,

Пит аван пĕрле утсассăн

Хамăр акнă уй-хирпе.

Уйăх анчĕ. Ташă-юрă

Янрамасть текех клубра.

Шурăмпуç килсен чуптурĕç

Икĕ тус укăлчара, —

Ирхине каллех саттуррăн

Вĕсем ĕçлĕç колхозра!

Çĕнĕ уйăх — авăрсăр çурла

Туртрĕ-касрĕ пĕлĕт анине, —

Шурă юрĕ ватă хыр урлах

Ӳкрĕ манăн сивĕ штык çине.

Эп постра... Эс районти клубра

Кинора ларатăн пулĕ, тен?!.

Çырăн кĕç: «Сан вырăнна упран

Эп залра та, эсĕ киличчен».

Е ĕç хыççăн çутă пӳлĕмре

Тĕрĕсем тĕрлетĕн пуль кал-кал.

Кам пĕлет, тен ăшă тĕлĕкре

Эс мана куратăн пулĕ халь.

Лăпкă пурăн эс тăван ялта.

Эп сыхах тăратăп хуралта.

Хĕвел тухман-ха. Сывлăмлă вăрман

Çуммипеле хуллен эп утнă майăн,

Пăрлаттарса сасартăк ман умран

Хăранипе вĕçсе тухать саркайăк.

Инçех те мар, шиплетнĕ сасăсем.

Турат çинче ун йăвине куратăп:

Сап-сар туталлă, тĕксĕр чĕпписем

Ăш йăвара выртаççĕ-çке тăваттăн.

Пуç çийĕнче саркайăк явăнать,

Чĕпписене сыхласшăн вăл, мăнтарăн.

— Хăй йăвинчен яланлăхах ăна

Пистерĕн, кай! — тесе хама ятларăм.

Вĕçех, саркайăк, ан хăра манран,

Юрла хавассăн, ан хăра сăлтавсăр,

Сан пурнăçна сыхлатăп тăшманран

Маттур салтак эп — чикĕри хуралçă.

Петĕр Яккусен поэта асăнса

Тупăку умĕнче тăраймарăм —

юлашки хут пуçа таяймарăм...

Эс тăни асăмра пур халь манăн:

кив хула хӳминчен тăрса юлнă

юлашки ванчăк евĕр — мăнаçлă! —

иртнĕ пурнăç арканчăкĕн сумлă

мăн катрамĕ пекех курăнатăн...

Асăмра çавăн пек эсĕ юлтăн.

Савăк мар мана сансăр ку пурнăç...

Куçăм типĕ пулсан та — куççулĕм

пит çинче курăнать. Çавăн евĕр

тепĕр чух чул çинче асăрхатăн, —

пĕлĕт янкăр пулсан та, — чĕтревлĕ

сивĕ шыв тумламне. Çав чул евĕр

макăратăп эп. Чăн та, тухать-мĕн

пĕркеленчĕк ӳт витĕр куççулĕм...

Эс аса килнĕ май сывлăп ассăн.

Мĕн тума кун паратăн эс, Турă,

ху патне каймаллах ун пулсассăн?..

Сӳнес умĕн çурта та сасартăк

хыпакан вăйлăрах... Ялкăшасчĕ

ӳкекен çăлтăрла, çук, ялтрасчĕ

çиçĕмле вилес умĕн ман. Çавă

сан ятна пултăр тивĕçлĕ, тусăм!..

7.1.2021

Çуллахи пĕр шăрăх кунхине, кăнтăралла сулăнсан, çанталăк хăвăрт улшăнса кайрĕ. Таçтан вăйлă çил çĕкленчĕ, ял варринчи ватă йăмрана хумхатма тытăнчĕ, улăм витнĕ лупас тăррисене сире-сире пăрахрĕ. Хура та тĕксĕм пĕлĕтсем çутă хĕвеле карса илчĕç. Кун çути каç çывхарнă чухнехи пек тĕттĕмленчĕ. Часах çиçĕм ялтăртатса çиçрĕ, аслати хăрушшăн кĕмсĕртетсе кайрĕ. Вара вăхăт нумай та иртмерĕ, шултра çумăр чашлаттара пуçларĕ.

«Нăрик! Нăрик!» — урам тăрăх сысна çурисем çухăра-çухăра тарма тытăнчĕç. Ачасем те килĕсене кĕме васкарĕç.

— Ах, Хветĕр, — терĕ Укахви инке тултан чупса кĕрекен ывăлне, — хурсем пирĕн халь те çырмарах çӳреççĕ пуль. Пĕр-пĕр хӳтĕрех вырăна хăваласа ярасчĕ-çке вĕсене?

Хветĕр, хăйĕн çӳхе те сарлака пиншакне пĕркенчĕ те, çумăр витĕрех урама тухса чупрĕ. Ял вĕçне çитсен, вăл чарăнса тăчĕ. Хăй йĕп-йĕпе пулчĕ. Йĕри-тавра пăхкаларĕ, çырманалла чупса анчĕ. Çырмара шыв кĕрлесе юхать, шыв кĕрлени аякранах илтĕнет. Хветĕр тĕрлĕ енне пăхкаларĕ, пĕр хур та курăнмасть. Пĕве хĕрринчех мар-и, тесе, вăл карас пĕви патне чупса çитрĕ. Хурсем унта та çук. Шыв пĕве урлă юха пуçланине асăрхасан, Хветĕр шартах сикрĕ. Унта-кунта пăхкаларĕ — никам та çук. «Мĕн тумалла? Халех çынсене чĕнес-çке», тесе пăшăрханса шухăшларĕ вăл.

Малалла

Вăрăм, йывăр тулă пучахне

Тытрĕ те пăхать тăван анне:

«Çитмĕл пĕрчĕ хулăм пучахра,

Ун çинчен асилĕр сăвăра.

Пĕрчисем шултра, пăрçа пекех,

Çакăн пек тырпулă хирĕпех».

Кăшт кăна тăхтарĕ те унтан

Ак çапла калать аннеçĕм ман:

«Коммунизм аслă стройкине

Эп ярасшăн унăн тыррине».

Çухатусен çулталăкĕ

иртсе каймасть çаплах.

Халь кунсерен илтме тивет

усал хыпар анчах.

Чи хаклисем, юратнисем

каяççĕ черетпе.

Вара çиçеççĕ тӳпере

каçхи çăлтăрсем пек.

Чи хаклисем, юратнисем

каяççĕ Чăн Çĕре...

Усал хыпар илтмессерен

суранланать чĕре.

Эпир, тен, маннă упрама?

Тен, маннă хаклама?..

Чи хаклине, юратнине

пит йывăр çухатма.

Çухатусен çулталăкĕ

иртсе каять çавах.

Кĕçех, ак, пуçлăпăр илтме

ырă хыпар анчах.

Чи хаклисем, юратнисем

тек каймĕç васкаса.

Эп пурăнатăп, тусăмсем,

çакна чунтан шанса!

08.01.2021

06 сех. те 56 мин.

Яваплăхăр пит пысăк сирĕн.

Курмастăр, тен, хăш чух канса.

Эсир этемлĕхе çăлатăр,

Пурне те ырă çеç сунса.

Тăшманĕ, чăн та, питĕ çăткăн.

Каварлă пит — çитменнине.

Унран ялан тарса ӳкеймĕн,

Кураймăн вăл шелленине.

Çапла, пурне те халь пит йывăр.

Сире — пушшех йывăртарах.

Эсир çавах ӳпкелеместĕр

Кунçулăра та шăпăра.

Сире хăш чух, тен, хакламаççĕ...

Тен, тав тумаççĕ те ялан...

Эсир вара — çавах ĕçлетĕр,

Ытти валли вăхăт çукран.

Сире, савса, упратăр Турă!

Упратăр Вăл кашни çынна!

Этем теме те çĕнтерет вăл!

Шанатăп питĕ эп çакна!

23.12.2020