Электронлă вулавăш

— Ну, ачамсем, сире çĕрулми пĕçерсе çитермеллеччĕ те ĕнтĕ, халь юрамасть, — терĕ Микола пичче çĕре ларсанах. — Çĕрле пирус çути те таçта çитиех курăнать. Ирхине иртерех пĕçерĕпĕр: кун çутинче çулăм та курăнмасть, ирхи тĕтрепе хутăш тĕтĕм те палăрмасть...

Çак сăмахсене вăл темшĕн хăй айăпа кĕнĕ пекрех каларĕ. Анчах унăн çамрăк тусĕсем çиесси çинчен шухăшламан та: вĕсен çав тери çывăрас килнĕ.

— Мана нимĕн те кирлĕ мар, — терĕ Ванюшка, чăрăш айне кĕнĕ-кĕмен тăсăлса выртнăскер.

— Манăн куç та хупăнсах ларать, — терĕ Санька.Тепĕр самантран вĕсем вилнĕ пекех çывăрса кайрĕç. Микола пичче хăй те ачасемпе юнашар вырнаçса тĕлĕрме пуçларĕ.

Малтанах вăрманта лăпкăччĕ, çӳллĕ йывăç тăррисем кăна пĕр-пĕринпе пăшăлтатса хумханкалатчĕç. Анчах сасартăк хĕвеланăç енчен çил кашласа килчĕ, вăрман шавлама пуçларĕ, йывăçсем авăнса шăтăртатма тытăнчĕç, унта та кунта хăрăк туратсем хуçăла-хуçăла çĕрелле патлатрĕç.

Вăрманта тăвăл пуçланчĕ...

Вăйлă çил хăйĕнпе пĕрле хура пĕлĕтсем хăваласа килчĕ, вăрман çине çумăр чашлаттарма тапратрĕ. Çăра туратлă лăпсăркка чăрăш айĕнче çывăракансене вăл тивеймерĕ, вĕсем кунта лайăх лупасайĕнчи пекех выртрĕç, анчах вăрман çав тери хытă кашланипе Микола пичче вăранчĕ те кайран ниепле те çывăрса каяймарĕ.

Çавăн пек чух вара çын хăй сисмесĕрех шухăша каять. Шухăшсем пĕрин хыççăн тепри çăмха çиппи пек тăсăлса пыраççĕ, вĕсен пуçламăшĕ те, вĕçĕ те çук... Микола пиччен те çавăн пек пулчĕ халь. Тем çинчен те шухăшларĕ вăл. Инçетри килне, хăйĕн лăпкă та сăпайлă карчăкне, унпа пĕрле юлнă Санька йăмăкне аса илчĕ. Мĕнлерех пурăнаççĕ-ши вĕсем?.. Анчах пуринчен ытла унăн шухăшĕ халь хăйĕнпе юнашар выртакан ачасем тавра çаврăнчĕ.

Ачасемшĕн вăл çак вăхăтра пĕртен-пĕр шанăç пулнă. Анчах çăлса çитерме пулĕ-ши вĕсене? Халлĕхе нимĕн те паллă мар-ха... Вĕсем вăрманта сунарçăсенчен пытанакан кайăксем пек çӳреççĕ... Паян авă вĕсене йытăсемпе хăваларĕç. Юрать, ĕç телейлĕ вĕçленчĕ. Ыран мĕн пулĕ? Эх, часрах пĕр-пĕр партизансен отрядне тĕл пуласчĕ!

Тăвăл кĕрлерĕ-кĕрлерĕ те майĕпен лăпланма пуçларĕ. Часах çумăр та чарăнчĕ. Вăрман шăпланчĕ. Анчах çав самантра тӳпере сасартăк самолет сасси илтĕнчĕ. Вăл çывхарнăçемĕн çывхарса килчĕ, кăшт тăрсан, самолет пирĕн туссем пытаннă тĕлтенех ĕрлесе иртсе кайрĕ.

— Шуйттан фашисчĕсем, çĕрле те çывăрма пĕлмеççĕ, чăн-чăн выçă кашкăрсемех çав! — çилĕпе ятлаçса илчĕ Микола пичче хăй ăшĕнче. — Пырса тăрăнасчĕ пĕр-пĕр çӳллĕрех юман çине!

Пилĕк минутран ытла та иртмерĕ пулĕ — самолет, каялла çаврăнса пырса, хăй малтан вĕçсе килнĕ еннелле çул тытрĕ. Тепĕр çавăн чухлĕ вăхăтран каллех çаврăнса çитрĕ.

— Мĕнле урса кайнă нимĕç ку? Мĕн мурĕ шырать вăл ку тĕлте? — тĕлĕнсе ларчĕ Микола пичче. — Çак тĕттĕмре пурпĕр нимĕн те кураймастăн вĕт, йытă! — туратсем хушшипе пĕлĕтелле пăхрĕ вăл.

Самолет тата тепĕр хут çаврăнса çитрĕ. Халь вăл паçăрхинчен чылай çӳлте вĕçни сисĕнчĕ.

— Вăт, эсрелĕ! — вăрçса илчĕ Микола пичче. — Ахăртнех, партизансене шырать пулĕ-ха!

...Тăваттăмĕш хут вĕçсе иртнĕ хыççăн самолет урăх таврăнмарĕ. Унăн сасси инçетрен инçете кайса пычĕ.

Микола-пичче каллех ачасем çумне выртрĕ, анчах унччен те пулмарĕ — çывăхрах, пĕр çĕр метрта, йывăç тураттисем чаштăртатрĕç, шăтăртатрĕç, Çав самантрах:

— Ы-ых, шуйттан! — терĕ такам хыттăн.

Çакна Микола пичче уççăнах илтрĕ те вăшт кăна ура çине тăчĕ. Унăн сылтăм алли пистолет аврине чăмăртаса тытрĕ, чĕри хыттăн-хыттăн тапма пуçларĕ.

— Мĕн мурĕ? Кам пулма пултарать?..

Вăл часрах ачасене вăратасшăн пулчĕ, анчах ку шӳхăша çавăнтах пăрахрĕ, мĕншĕн тесен ыйхă уçăлман ачасем ним пĕлменнипе калаçма, ыйтса пĕлме пултарнă, анчах халь пĕр сас та кăларма юраман.

Мĕн тăвас?

Микола пичче темиçе самант иккĕленсе тăчĕ. Тен, хăвăртрах аяккалла тармалла? Е халлĕхе тăхтас-и? Çапах та мĕнле çын-ха вăл? Нимĕç-ши? Анчах вырăсла вăрçса илчĕ-çке? Тен, вăл та нимĕçсенчен тараканскер, кам пĕлет...

Юлашкинчен Микола пичче çав сасă илтĕннĕ çĕре çывăхарах кайса сăнама шут тытрĕ.

Вăл пистолетне кăларса предохранительне вĕçертрĕ те, шăши патнелле пыракан кушак пек асăрханса, ерипен çырманалла анма пуçларĕ. Кашни пилĕк-ултă утăмранах чарăнса тăрса итлерĕ вăл, анчах çын сасси тек илтĕнмерĕ. Çырма тĕпнерех ансан тин хăйĕнчен сулахаярахра йывăç тураттисем темиççе хутчен силлене-силлене илнине илтрĕ. Туратсене юри такам тыта-тыта лăсканă пек... Ластăр-ластăр!.. Ластăр-ластăр!..

Микола пичче тата çывăхарах пычĕ, каллех итлерĕ. Кăшт тăрсан, туратсем татах çине-çине силленсе илчĕç те, хыççăнах вырăсла мăкăртатни илтĕнчĕ.

— Эх, шуйттан япали!

Вырăс. Хăрамаллиех çук, — терĕ те Микола пичче хăй ăшĕнче сасă илтĕннĕ çĕрелле хăюллăн утса кайрĕ. Вунă-вунпилĕк метртан вара акă мĕн курчĕ вăл: икĕ йывăç хушшинче çын çакăнса тăрать, урисем хăйĕн виçĕ метр ытла пулĕ çĕре çитеймеççĕ... Вăл пĕтĕм кĕлеткипех унăн-кунăн пăркаланать, аллисемпе çӳлелле кармашать.

Микола пичче ун çине йывăç хыçĕнчен темиçе минут хушши хытнă пек пулса пăхса тăчĕ те, çын темле кантрасенчен вĕçерĕнме тăрăшнине асăрхаса, вăл парашютист пулнине тавçăрса илчĕ.

Çӳлтен аннă чух йывăçсенчен çакланса ларнă... Паçăрхи самолет çинчен сикнĕ пуль ĕнтĕ...

Тек туссе тăраймарĕ, сăмах хушрĕ:

— Эй, çын! Кам эсĕ?

Сьшлăшра çакăнса тăраканни тӳрех хускалкалама тытăнчĕ, анчах нимĕн те чĕнмерĕ. Микола пичче тепĕр хут ыйтрĕ:

— Кам эсĕ, мĕн пулнă сана?

Каллех чĕнмерĕ лешĕ. Тен, ку илтмест пулĕ тесе,Микола пичче ун патнелле темиçе утăм ярса пусрĕ,Çакăнса тăраканни ăна тинех курчĕ пулмалла. — Ан çывхарăр ман пата, перетĕп! — терĕ вăл хыттăн. — Тӳрех персе пăрахатăп! Ман алăра — пистолет!

Микола пичче тата ытларах тĕлĕнсе кайрĕ: хĕрарăм-çке ку! Сасси çепĕç, уçă, янравлă...

— Юрĕ, юрĕ, — терĕ вăл ăна хирĕç лăпкăн, — ан хăрат ытлашши, кирлех пулсан — ун пек вылямалли япала ман хамăн та пур, унсăрах çӳреместпĕр. Эсĕ мана тĕрĕсне каласа пар: кам эсĕ, мĕнле çын?

— А эсĕ ху кам?

— Эпĕ... Илтетĕн, вырăсла калаçатăп.

— Эпĕ те нимĕçле мар. — Чухлатăп .

— Эсĕ, ăнсăртран, партизан мар пуль те?

— Ăнсăртран, партизан мар çав.

— Эппин, çĕрле сĕм вăрманта мĕн туса çӳретĕн?

— Телей шыратăп.

— Кулса мар, чăннине кала эсĕ. Атту...

— Каллех хăрататăн-и?

— А мĕн çыпçăнатăн эсĕ ман çума? Иртсе кай хăвăн çулупа.

Хĕрарăм сассинĕ хаярлатма пикенчĕ, анчах çак калаçу вăхăтĕнче ун патне çывăхах пырса тăнă Микола пиччене ку култарса ячĕ.

— Акă мĕн, хĕрĕм, — терĕ вăл сывлăшри хĕрарăм çине çӳлелле пăхса, — çитĕ сана унта пĕлĕт çинчен аннă ангел пек ларма... Йăлăхрăн пуль ĕнтĕ чуччу ярăнса. Çĕре ан-ха, куçран куçа пăхса калаçăпăр, Кăмăлăмăрсем килĕшсен, тен, пĕрле пулăпăр, килĕшмесен — вăрман аслă, кашниех хăйне валли çул тупĕ.

— Май пулнă пулсан, эп тахçанах анăттăм та, çакланса лартăм-çке, — тере хĕрарăм куна хирĕç кӳренӳллĕ сасăпа. — Аптрасах çитрĕм...

— Мĕн тумалла эппин халь?

— Парашут кантрисене татса ямалла.

— Ăна эпир халех майлаштарăпăр...

Микола пичче çавăнтах, кинжалне çăвара хыпса, йывăç тăрнелле хăпарма тытăнчĕ...

XXI

Çӳллĕ йывăç тăррисене ирхи хĕвел кĕренлетме тытăннă вăхăтра пирĕн туссем чăрăш айне чĕртнĕ кăвайт кутĕнче çамрăк хĕр парашютистăн калавне итлесе ларчĕç.

Вăрçăччен вăл Мускаври пĕр институтра вĕреннĕ, вăрçă пуçлансанах, хăй ирĕкĕпе çара кайнă. Малтан госпитальре ĕçленĕ, анчах ку ĕç ăна килĕшмен, фронта каяс тесе, радио ĕçне вĕреннĕ, унтан парашютистсен шкулĕнче пулнă. Тăшман тылне вăл ĕнтĕ иккĕмĕш хут килнĕ. Малтанхинче хытах аманнă пулнă, ăна Пысăк Çĕр çине самолетпа илсе тухнă, анчах сывалсанах вăл хăйне каллех тăшман тылне яма ыйтнă. Халь вăл çак вăрманти партизансен пысăк отрядĕнче радистка пулса ĕçлеме килнĕ, анчах çĕрле летчик ăна кирлĕ çĕре тĕрĕс антарса хăварайман.

— Вăл нимех те мар, — терĕ хĕр, — эпĕ вĕсене пурĕпĕр тупатăп. Манăн карттă пур, компас пур. Пĕр-пĕр ориентир тупасси кăна.

— Мĕнле ориентир? — ыйтрĕ Микола пичче.

— Ну, калăпăр, пĕр-пĕр çул е вăрманти поселок... Карттă çинче вĕсем пурте пур, кайран вара шырама та çăмăл пулать. Компас кăтартнă тăрăх кай кăна.

Микола пичче пĕр хушă шухăша кайнă пек пулчĕ. Ачасем кăвак комбинезонлă парашютистка çине куç илмесĕр пăхса ларчĕç. Ытла та тĕлĕнтерчĕ вăл вĕсене.

— Епле хăюллă вăл... — шухăшларĕ Ванюшка. — Çамрăк кăна хĕр хăй, анчах тăшман йышăнса илнĕ вырăна пĕр-пĕччен сикнĕ! Енчен те кĕçĕр вăл пирĕн тĕле мар, тăшмансем тĕлне пулнă пулсан?.. Тытатчĕç ăна, асаплантаратчĕç ĕнтĕ... Анчах вăл нимрен те жăраман!

— Ориентир шырама та кирлĕ мар, — терĕ çав вăхăтра Микола пичче парашютисткăна. — Ав çав енче, — аллине тăсса кăтартрĕ вăл, — кунтан пĕр улт-çичĕ километрта çурçĕр енчен кăнтăралла пысăк шоссе иртет.

— Эсир ăçтан пĕлетĕр ăна? — васкавлăн ыйтрĕ хĕр.

— Эпир ĕнер пулнă унта. Анчах пире йытăсемпе хӳтерсе ячĕç, хытă сыхлаççĕ курăнать.

Хĕр йăпăр-япăр карттă кăларса сарса хучĕ. Çавăнтах компасĕ çине пăхса илчĕ.

— Çурçĕр... кăнтăр...

Пĕр-икĕ минут хушши вăл карттă çинчен куç илмесĕр пăхрĕ, унтан пӳрнипе тĕллесе кăтартрĕ.

— Çак шоссе пулма кирлĕ вăл. Акă М. еннелле каякан чугун çул, шоссе урлă каçса, Ч. еннелле каять...

— Тĕрĕс, çав пулма кирлĕ, — терĕ унпа пĕрлех карттă çине пăхса ларнă Микола пичче.

— Эсир улт-çичĕ километр килтĕмĕр тетĕр пулсан, ак çак вырăнта шурлăх тĕл пултăр-и?

— Пире йытăсем чутах хăваласа кĕртсе яратчĕç унта...

— Тĕрĕсех эппин! — парашютистка карттине хуçлатса чикрĕ те хăйĕн çĕнĕ тусĕсене хаваслăн пăхса çаврăнчĕ. — Аптрамастпăр, юлташсем! Çухалмастпăр!

Çав вăхăтра Микола пичче кĕл ăшĕнчен патакпа чавса пĕр паранкине кăларчĕ те ăна йăвалакаласа пăхрĕ.

— Пиçнĕ, ачасем, апатланăр...

— Тĕрĕс, кăштах çырткалас пулать, — терĕ парашютистка та. Çавăнтах хăйĕн сумкинчен консервă банки, шоколад, печени кăлара-кăлара хучĕ.

— Илĕр, çийĕр, — сĕнчĕ вăл пурне те. Унтан, никам та илме хăяйманнине кура, çимеллисене хăех валеçме тытăнчĕ. Ванюшка унпа юнашар ларнăччĕ те, парашютистка ăна пуринчен малтан темиçе печенипе шоколад катăкĕ хурса пачĕ.

— Çи, шăллăм... Вăй паракан япаласем вĕсем.

— Мана кирлĕ мар, хăвăр çийĕр... — именчĕ Ванюшка.

— Çи, çи, вăтанса ан тăр, — терĕ хĕр. — Пирĕн енче çук та çурмалла теççĕ...

— Сăмах майăн каласан, хăш енчисем вара эсир? — ыйтрĕ кун хыççăн Микола пичче.

— Шупашкар хулинчен эпĕ, Атăл çинчен, — терĕ консервă банкине уçма тытăннă парашютистка пуçне çĕклĕмесĕрех. Унăн сăмахĕсем Микола пиччене Санька еннелле пăхтарчĕç. Санька вара çăварне карсах пăрахрĕ, çав тери тĕлĕнсе кайрĕ...

— Итлĕр-ха, юлташ... — сăмах хушрĕ кăшт тăрсан Микола пичче. — Каçарăр, сирĕн ятăра пĕлместĕп-ха...

— Зоя тесе чĕнеççĕ мана. Зоя Сергеева.

— Итлĕр-ха, Зоя Сергеева юлташ. Эсир Чăваш республикинчен эппин?

— Çавăнтан.

— Апла пулсан... пирĕн хушăмăрта сирĕн земляк пур. Чăнах!

Зоя тӳрех çиме пăрахса, çав тери тĕлĕнсе ун çинелле хăйĕн пысăк кăвак куçĕсемпе пăхрĕ:

— Земляк? Кам? Хăшĕ?

— Ак çакă... — Микола пичче Санька çине кăтартрĕ. — Чăваш ачи...

— Эсĕ чăнах чăваш-и вара? — аллине ача хулпуççийĕ çине хурса ыйтрĕ парашютистка.

— Чăваш..! — Санька хĕрелсе кайрĕ. — Ак япала! Хăш район?

— Сĕнтĕр...

— Ан тĕлĕнтер! Эпĕ хам та çавăнтанах вĕт! Эпир Шупашкара пурăнма куçни пĕр вунă çул кăна... Анчах эсĕ пĕчĕк пуçупа мĕнле килсе çакланнă кунта? Хăçантанпа? — тĕпчеме тытăнчĕ Зоя.

— Вăрăм истори вăл, — терĕ Санька, — час каласа пĕтерес çук...

— Ну, юрĕ эппин, хăçан та пулин кайран каласа парăн, — килĕшрĕ Зоя. — Халь çи-ха, çи, атту эсĕ ытла пĕтсе кайнă... Ах, земляк, хамăр ял... Пулаççĕ вĕт пурнăçра çавăн пек тĕлĕнмелле тĕлпулусем!

Зойăпа Санька чăвашла калаçрĕç, вĕсен калаçăвне Микола пиччепе Ванюшка ăнланмарĕç, анчах пĕринпе тĕл пулнăшăн вĕсем питĕ савăнчĕç...

— Ну, хускалатпăр пулĕ, тусăмсем, — терĕ Микола пичче юлашкинчен, ачасем çисе тăраннине асăрхаса. — Çитмелли çĕре çитесех, тупмаллине тупасах пулать...

— Халех каятпăр, — пуринчен малтан сиксе тĕчĕ Зоя. — Анчах малтан парашюта çĕр айне чавса пытарса хурас пулать. Саккунĕ çапла, унсăрăн — йĕр юлать.

— Мĕн тума пытарас? Хамăрпа пĕрле илсе каятпăр, — терĕ ăна хирĕç Микола пичче. — Нумаййăн вĕт халь эпир. Тата йывăр япала та мар вăл. Вăрманти пурнăçра пир-авăр та кирлĕ пулать, сутăн илме универмагсем çук кунта...

Ку шухăшпа пурте килĕшрĕç.

Кăшт тăхтасан, вĕсем кăнтăрпа хĕвелтухăç еннелле утрĕç. Зоя, тек-текех аллинчи компасĕ çине пăхкаласа, малта пычĕ. Кăнтăрла иртсен каллех пĕр улах вырăна ларса апатланчĕç те татах малалла шурĕç.

Каç пулас умĕн пĕр ансăр, кукăр-макăр сукмакпа утса пынă чух çăра тĕвсем хыçĕнчен вĕсен умне сасартăк аллисене автоматсем тытнă икĕ çын сиксе тухрĕç.

— Стой! Руки вверх! — татăклă команда пачĕ вĕсенчен пĕри, пысăках мар хĕрлĕ сухаллăскер. — Мĕнле çынсем эсир?

— Куратăн — вырăссем, — терĕ ăна хирĕç Зоя ним пăлханмасăрах, çыннăн куçĕсенчен тӳррĕн пăхса.

— Ăçта каятăр?

— «Юншăн — юн!» ятлă партизансен отрядне шыратпăр.

— Вăл ăçтине пĕлетĕр-им?

— Ак çак ертсе каять пире, — терĕ Зоя, аллинчи компасĕ çине кăтартса. — Халь акă эсир те пулăшатăр ĕнтĕ ăна тупма. Атьăр, илсе кайăр часрах.

Зоя çав тери хăюллăн калаçни сухаллă çынна тĕлĕнтерчĕ пулмалла. Вăл ăна уринчен пуçласа пуçĕ патне çитиех пăхса илчĕ те:

— Ытла та çивĕч-çке эсĕ, хитре пике, — терĕ, — Ахаль кайăках мар курăнать..

— Хуть те мĕнле пулам, унта сирĕн ĕç çук, — татса хучĕ Зоя. — Эсир хăвăрăн ĕçĕре тăвăр: ют çынсене тытрăр пулсан — часрах штаба илсе кайăр. Йĕркине пĕлместĕр-им?

— Хуллентерех, хуллентерех, — терĕ куна хирĕç сухаллин юлташĕ, сарă кăтра çӳçне чалăш лартнă çĕлĕкĕ айĕпе кăларса янă каччă, — Командовать ан ту питех. Атту ĕç чĕрре кĕрсе кайма пултарать. Пирĕн калаçу кĕске: йывăç çумне тăратнă та çамкаран шаплаттарнă!

— Ай-ай, паттăр иккен эсĕ, — йӳççĕнтерех кулса илчĕ Зоя, — Кравчук юлташ та пĕлмест пулĕ-ха кун çинчен. Çитсенех каласа парас-ха...

«Кравчук» тенине илтсенех, пирĕн туссен çулне пӳлнĕ çыясем пĕр-пĕрин çине чалăшшăн пăхса илчĕç. Темскер калаçса илчĕç вĕсем куçĕсемпе...

— Ну, атьăр зппин, — терĕ вара сухалли, аллипе малалла сулса.

Хăй çавăнтах, автоматне хулпуççинчен çакса, сукмакпа çирĕппĕн пусса утрĕ. Çамрăкки, кая юлса, хыçалтан пычĕ.

XXII

Парашютистка Зоя тĕрĕс çулпа пынă. Вăл çак вăрманти «Юншăн — юн!» ятлă партизансен отрядне шыранă пулнă, халĕ ĕнтĕ шăпах çав отрядăн секречĕ çине пырса тăрăннă. Сукмак çине автоматеемпе тухса тăнă хĕрлĕ сухаллă ватăрах çынпа сарă кăтра çӳçлĕ каччă çав отрядăн боецĕсем пулнă.

Тĕл пулсанах, кăшт тавлашкаласа илнĕ пирки пулас, çул çинче вĕсем нимĕнех те калаçмарĕç.

Малтан вĕсем вĕтĕрех хутăш вăрман тăрăх пычĕç, унтан чăрăшлăх пуçланчĕ. Хĕвел анма пуçланă чух вара çăра та çӳллĕ вăрмана пырса кĕчĕç те, тарăн çырма тăрăх пĕр километр пек кайсан, отряд вырнаçнă çĕре пырса тухрĕç. Хĕрлĕ сухалли пирĕн туссене (вĕсемпе пĕрлех кăтра çӳçлĕ çамрăк партизана та) ватă юман айне тăратса хăварчĕ те хăй пĕр çĕрпӳрте кĕрсе кайрĕ.

— Эп халех, — тесе хăварчĕ вăл.

Чăнах та, нумай кĕтмелле пулмарĕ. Вĕсем патне, хĕрлĕ сухаллă партизанпа пĕрле, çар карттусĕ, кăвак пустав френч, галифе, çӳллĕ кунчаллă атă тăхăннă, пиçиххинчен пысăк хура кобура çакнă вăтам пӳллĕ, хурарах сăнлă çын пырса тăчĕ.

— Акă вĕсем, командир юлташ, — терĕ хĕрлĕ сухалли, Зойăпа Микола пичче тата Ванюшкăпа Санька çине кăтартса.

Çав вăхăтрах партизансен командирĕ умне Зоя чăн-чăн çар çынни пек йăрст! тăсăлса чеç пачĕ.

— Отряд командирĕ юлташ! Командовани приказĕпе сирĕн распоряженине килтĕм. Радистка Зоя Сергеева, — тесе рапорт пачĕ вăл.

— Питĕ аван, — терĕ те командир Зойăна ал пачĕ. — Чунтанах саламлатăп. Эпир сире пĕр эрне ытла кĕтетпĕр ĕнтĕ. Тинех кĕтсе илтĕмĕр эппин.

— Манăн айăппа мар, командир юлташ...

— Пулĕ, пулĕ... Ун çинчен кайран калăр. Кусем камсем пулаççĕ тата! — командир Микола пиччепе ачасем çине пуçĕпе сулчĕ.

— Ăнсăртран тĕл пулнă юлташсем. Хăйсем каланă тăрăх, вĕсем Германие каякан эшелон çинчен сиксе юлнă.

— Хăçан?

— Ĕнер ирхине, пĕр виçĕ сехетре, — терĕ Микола пичче.

— Хăвăр ăçтисем?

— Украинăран, Винница патĕнчен.

— Винница патĕнчен?

— Так точно...

— Хм... — Отряд командирĕ Микола пичче çине тинкерсе пăхрĕ. — Земляксем эппин эпир.

— Пулма пултарать...

— Ачисем ăçтан?

— Вĕсем тĕрлĕ çĕртен. Лагерьте паллашрăмăр. Кайран, хама тарма май килсен, вĕсене те каторгăна ярас мар терĕм.

— Тĕрĕс тунă... Питĕ тĕрĕс!

Командир пĕр хушă ачасем çине пăхса тăчĕ, унтан тăрук хĕрлĕ сухалли еннелле çаврăнчĕ.

— Степан пичче, ку юлташсене халех кухньăна илсе кайăр. Лайăхрах çитерччĕр. Унтан канмалли вырăн тупса парăр. Эсир, Сергеева юлташ, манпа пĕрле пыратăр...

Командирпа Зоя штаб çĕрпӳртне кайрĕç, Микола пичче, Ванюшка, Санька хĕрлĕ сухалли хыççăн утрĕç. Отряд командирĕ вĕсене çавăн пек кăмăллăн йышăннине кура, хĕрлĕ сухал халь пĕтĕмпех урăхланса кайрĕ, чарăна пĕлмесĕр калаçса пычĕ.

— Пирĕн пурнăçа пĕртте хурламалли çук! Выçă лармастпăр, çĕтĕк-çатăк çӳреместпĕр, вăрманта пурăнатпăр пулин те, тĕнчере мĕн пулса иртнине пĕтĕмпех пĕлсе тăратпăр... Тăшмана кулленех шаккатпăр, ăçтан май килнĕ — çавăнтан пырса çапатпăр. Паллах, пĕтĕмпех командиртан килет. Пирĕн командир, çак Кравчук юлташ, — питĕ пултаракан этем, питĕ паттăр, граждан вăрçинчех орден илнĕ çын. Çынсемшĕн вара çав тери тăрăшать. Сире те, ав, килнĕ-килменех хăна тума хушрĕ. Тепри пулсан — шалиш! Тепри сана: тăхта, малтан паллашам-ха тет, эсир камне лайăхрах шĕкĕлчесе пĕлем, тен, эсĕ партизансен çăкăрне çиме тивĕçсĕр? Ку ун пек мар. Ку пирĕн çынна пĕрре пăхсах уйăрса илет: ырă сунакан çын-и вăл, тăшман-и... Уйăх каялла çавнашкалах пĕррескер килсе тухрĕ пирĕн пата. Çамрăк мар ĕнтĕ, сухалĕнче кăвак пĕрчĕсем те пур. Питне-куçне тăрмаласа пĕтернĕ, тумтирĕ ним майĕ çук — йытă туланă тейĕн. Нимĕçсене юлашки сысна çурине парасшăн пулмарăм та, çавăншăн чут вĕлеретчĕç, аран сирĕн пата тарса ӳкрĕм тет. Анчах ĕненмерĕ çавна пирĕн командир. Хăваласа ямарĕ, çапах та сăнама хушрĕ. Мĕн тетĕр-ха эсир? Персе пăрахмалла пулчĕ вĕт çавна юлашкинчен! Чăн шуйттанах пулнă — фашистсем ăна юриех пирĕн командира вĕлерме янă иккен...

— Пулать, пулать ун пекки, — терĕ Микола пичче.

— Эп хам та çынсене витĕрех куратăп, — каллех сăмах пуçларĕ хĕрлĕ сухал. — Ак паçăр, сире курсан...

Анчах сăмахне пĕтермелле пулмарĕ унăн — вĕсем отряд кухни патне çитсе тăчĕç. Малашнехи ĕçсем вара питĕ тикĕс пулса пычĕç: командир приказне пурнăçласа, повар пирĕн туссене çав тери лайăх çитерсе ĕçтерчĕ. Нумай вăхăт хушши йĕркеллĕ апат курман çынсене малтанах тăранассăн та туйăнмарĕ, анчах повар вĕсен чашкисене апат çине-çинех ярса пачĕ те, виçи тулчĕ... Унтан хĕрлĕ сухал вĕсене пĕр пушă çĕрпӳрте илсе кайса вырнаçтарчĕ.

— Хуçисем заданире, ыран каçчен килмеççĕ, талăкĕпех канма пултаратăр, — терĕ те вăл ыр сунса тухса кайрĕ.

Туссем, ун хыççăнах тутлă шăршăллă çемçе утă сарнă сарлака саксем çине выртса, пĕр-пĕринпе икшер сăмах та калаçса илеймерĕç, тӳрех çывăрса кайрĕç. Чăн та, хĕрлĕ сухал сĕннĕ пек, талăкĕпех çывăрчĕç вĕсем, тепĕр кунне кăнтăрлапа тин вăранчĕç,

— Ну, çамрăк халăх, мĕнле пек? — ыйтрĕ Микола пичче.

— Питĕ аван... — терĕ Санька.

— Кунтан лайăх пулма та пултараймасть, — хушса хучĕ Ванюшка.

Çĕрпӳрт алăкĕ умне пĕр боец пырса тăчĕ. Вăл пурне те сывлăх сунчĕ те:

— Апата чĕнеççĕ сире, — терĕ. — Ирхине вăратас темерĕмĕр...

Микола пичче тӳсеймерĕ, кулса ячĕ.

— Курорта лекрĕмĕр пулас эпир, тупата...

— Унтан командир сирĕнтен аслине хăй патне пыма каланă, — хушса хучĕ боец.

Командир чĕнни çинчен илтсен, Микола пичче васкама тытăнчĕ.

— Атьăр часрах, ачасем... Командир хушнине яланах хăвăрт тăвас пулать...

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн