Электронлă вулавăш

Анчах çак вăхăтра сасартăк пачах кĕтмен ĕç пулса тăчĕ. Микола пичче, сикес тесе кĕлеткипе кăшт малалла сулăннăччĕ кăна — вагонри темле çын ăна тăрук икĕ аллипе пĕр харăс хулпуççийĕсенчен тытрĕ те пĕтĕм вăйĕпе каялла туртрĕ. Микола пичче сулăнсах кайрĕ, анчах темле тытăнса юлчĕ. Вара леш çын ăна, мăйĕнчен пăвса лартса, вагон ăшнелле сĕтĕрме тапратрĕ. Хăй хаяррăн хăрлатса илчĕ.

— Тарас шут пур эппин, виле... Çу-ук, пирĕн алăран вĕçерĕнеймĕн!..

Ачасем темиçе самант хушши, ним тума пĕлмесĕр, хытнă пĕк пулса тăчĕç. Микола пичче çав такам аллинчен вĕçерĕнме тăрăшрĕ, тем тĕрлĕ пăркаланчĕ, анчах лешĕ ăна ниепле те ямарĕ, пăвнăçемĕн пăврĕ, каялла туртрĕ. Юлашкинчен Микола пичче ăс çитерчĕ: аллисемпе алăк хĕрринчен тытса тăнипех пĕтĕм кĕлеткипе каялла сулăнчĕ те хăйне пăвакан çынна пуçĕпе питĕнчен çапрĕ. Лешĕ вара, ах! тесе, хăрах аллипе тути-çăварĕнчен тытрĕ — питĕ хытă лекрĕ пулмалла ăна! Çав самантпа усă курса, Микола пичче вăшт кăна каялла, çаврăнчĕ те сутăнчăк пуçĕнчен темскерпе туртса çапрĕ. (Лешĕ чăнах та сутăнчăк пулнă, Çул çинче вагонсене тул енчен хураллама çуккипе фашистсем кашни вагонах çавăн пек çынсене кĕртсе лартнă-мĕн.) Акă вăл тепĕр аллипе пуçĕнчен çавăрса тытрĕ, унăн шăпăрах юн пĕрхĕнсе анчĕ пулмалла. Тăшмана сывлăш çавăрса илме парас мар тесе, Микола пичче ăна, хăрах аллипе çухинчен тытса, пуçĕнчен тата тепре çапса урайне ӳкерчĕ те, ун çине хăпарса выртса, ăна часрах мăйĕнчен тытма пикенчĕ. Анчах тăшман та паранасшăн пӳлмарĕ, вăл та Микола пиччене пырĕнчен ярса илме тăрăшрĕ. Вĕсем хушшинче хăрушă тытăçу пуçланса кайрĕ. Микола пичче, хăй çамрăк мар пулин те, вăйлă пулнă, анчах лешĕ те вăкăр пекех тĕреклĕ-мĕн. Акă вăл Микола пиччене хăй çинчен сирсе пăрахма пуçларĕ, ăна ĕнтĕ каллех хăрах аллипе пырĕнчен пăчăртаса лартрĕ. Анчах Микола пичче, ăна çӳçĕнчен çавăрса илсе, пуçне урайĕнчен çĕклеме памарĕ.

— Çавах вĕлеретĕп... вĕл-лер-ретĕп... ямастăп!.. — шăлĕсене шатăртаттарчĕ сутăнчăк.

Микола пичче каллех меслет тупрĕ. Хăйĕн айĕнче тапаланакан çын урисене сарса янă вăхăтра ăна вăл пĕррех чĕркуççипе çемçе çĕртен тапрĕ.

— Ах... — йынăшса ячĕ те вара лешĕ Микола пиччен пырĕнчен тытнă аллине ластах ячĕ. '

Поезд çаплах малалла ыткăнчĕ, уçă алăкран çил çапрĕ. Вагонри çынсем нумайăшĕ вăранчĕç, алăк патĕнче такамсем йывăррăн хашкаса тăрмашиине уççăнах илтрĕç, анчах мĕн пулса иртнине ниепле те ăнланаймарĕç.

— Камсем унта?

— Мĕн тăватăр? Кам кĕрешет, мĕншĕн? – тесе ьтйтрĕç унтан та кунтан, анчах вĕсене хирĕç чĕнекен пулмарĕ.

Поезд кĕç-вĕçех пĕр-пĕр станциие çитсе чарăнма пултарнă. Кашни чăрăнмассерĕнех гитлеровецсем эшелона тăршшĕпех тĕрĕслесе тухнă. Ку станцире те тĕрĕслеççех ĕнтĕ. Алăк уççине кураççĕ... Вара пĕтĕмпех пĕтме пултарать. Тытаççĕ...

Кĕрешсе халран кайма пуçланă Микола пиччен пуçĕнче çак шухăш çиçĕм пек вĕçсе илчĕ те, вăл:

— Ачасем! Килĕр часрах, çапăр пуçĕнчен çак шуйттана! — тесе кăшкăрчĕ. — Халех, пуçĕнчен, тимĕрпе!..

Унăн пĕчĕк тусĕсем паçăрах ăна пулăшма хатĕр тăчĕç, анчах тĕттĕмре ним тума та пĕлмерĕç. Микола пичче чĕнсен, вара ун патне Ванюшка сиксе пычĕ.

— Ăçта вăл? Хăш тĕлте?

— Ак, ман айра... Çап!

Ванюшка малтан Микола пиччене хыпашласа илчĕ, унтан ун аллине тăшманăн пуçĕ кĕрсе кайрĕ. Çавăн-тах вăл ăна аллинчи плуг уççипе икĕ хутчен нач! нач! тутарчĕ.

— Тата çап! Вилтĕр вăл йытă!

Ванюшка умлăн-хыçлăн тата виç-тăватă хут çапрĕ. Лешĕ вара вăрăммăн йынăшса илчĕ те хускалми пулчĕ.

Микола пичче ăна тата пĕр минут пек хăй айĕнче тытрĕ, унтан, вăл тинех сывлакан пулас çуккине кура, йăпăр-япăр сиксе тăрса, унăн кĕлеткине алăк патнелле сĕтĕрсе кайрĕ. Тепĕр самантран тăшман вилли çул хĕрринчи çырма тĕпнелле вĕлт çеç ыткăнса юлчĕ.

— Йытта — йытă вилĕмĕ!..

Поезд халь те малтанхи пекех чарусăр ыткăнса пычĕ. Микола пичче пуçне алăкран кăларса йĕри-тавралла, пĕлĕт çинелле пăхса илчĕ. Кăвак çутă çапма пуçланă иккен. Халь часрах васкамалла, тул çутăличчен ăçта та пулин çитсе пытанмалла!

— Кайрăмăр, ачасем! — чĕнчĕ вăл, пуçне каялла çавăрса. — Тытăнса ан тăрăр! Эпĕ каланисене астăвăр!

Çак сăмахсене каланă-каламанах унăн кĕлетки вагон алăкĕнче курăнми пулчĕ. Пĕр çур минутран Санька сикрĕ. Ун хыççăн — Ванюшка... Анчах сикиччен малтан вăл каялла çаврăнса пăхрĕ те вагонри пĕтĕм халăх илтмелле кăшкăрчĕ:

— Юлташсем! Алăк уçă! Çăлăнăр! Тарăр! Вагонран уйрăлсанах, ăна сивĕ çил çавăрса илсе çӳлелле çĕкленĕ пек туйăнчĕ, анчах самантранах вăл, çул хĕрринчи нӳрĕ вăрăм курăк çине ӳксе, канавалла кăлтăрмач пек йăванса анса кайрĕ. Ним ыратни-тунине те сисмерĕ вăл, анчах пĕр-ик минут хушши çĕр çумне йăпшăнса, сывламан пек пулса выртрĕ. Хăй тĕлĕпе юлашки вагон кĕмсĕртетсе иртсе кайсан тин пуçне çĕклесе çӳлелле пăхрĕ.

Тӳпере пăч-пач çăлтăрсем çутăлса тăраççĕ, ниçетри пĕлĕт хĕрри илемлĕн шупкаланма пуçланă. Эппин, тул çутăласси инçе мар,

Ванюшка сиксе тăчĕ те каялла чупрĕ. Пĕр çĕр метр пек кайсан, вăл Санькăпа тĕл тулчĕ, вара вĕсем чугун çул хĕррипе утрĕç.

Çав вăхăтра, ачасем хăй патне час çитейменшĕн пăшăрханса, Микола пичче темиçе хут та канав тĕпĕнчен тăра-тăра пăхнă. Ачасен мĕлкисене курсан вара çав тери савăнса хыттăн кăшкăрчĕ:

— Часрах, ачасем, часрах чупăр! Пирĕншĕн халĕ кашни самант та хаклă! Ав, вăрман курăнать, çавăнта пытанăпăр...

XVIII

...Тепĕр çур сехетрен вĕсем йĕп-йĕпе тара ӳксе, хашкаса, сĕм вăрмана чупса кĕчĕç. Ачасем те, Микола пичче те çав тери ывăнса çитрĕç, анчах вăрман ăшнелле пĕр-икĕ километра яхăн кĕрсе каймасăр чарăнса тăмарĕç. Унтан, тарăн çырма тĕпне анса, лапсăркка йывăç тĕмисем айне пытанчĕç те сывлăш çавăрса илчĕç.

— Тарса хăтăлтăмăр, — терĕ Микола пичче çемçе курăк çинче выртса кăштах лăпланнă хыççăн. — Халĕ ĕнтĕ пирĕн малашне мĕнле пурăнасси çинчен шухăшламалла... Чăн малтан, ачасем, пирĕн мĕн те пулин çиес пулать, унсăрăн эпир нумай малалла каяймастпăр. Мĕнле шухăшлатăр эсир?

Ачасем ăна хирĕç нимех те калаймарĕç. Вăрманта ăçта тупас-ха çимелли? Пĕр-пĕр яла кĕрсе ыйтсан кăна... Анчах та каллех нимĕçсем тĕлне пулсан? Тепĕр хут тыткăна лекме пулатъ. Е тата хăрушăрах та пулма пултарать. Тытĕç те — персе пăрахĕç...

— Акă мĕн, ачасем, — терĕ Микола пичче. — Асăрхарăм эпĕ, вăрман хĕрринчех çĕрулми анисем пур... Çавăнта кайса пĕр иккĕ çимелĕх кăларса килесех пулать. Эсир ларăр çакăнта. Эпĕ кайса килем. Ан хăрăр, нумаях тăмăп. Пĕр витре пек кăларатăп та — каялла... Юрать-и?

— Юрать, Микола пичче!

Чăн та, вăл часах таврăнчĕ, пĕр сехет те иртмерĕ пулĕ. Питĕ васканă пулмалла: паçăр поезд çинчен сиксе анса тарнă чухнехи пекех чăм-шыва ӳкнĕ хăй,

— Ну, тусăмсем, выçса вилместпĕр, — терĕ вăл, ачасем умне шултра çĕрулми тултарнă кĕпине пăрахса. — Пĕр виçĕ куна çитет ку пире. Унтан, тен, тата мĕн те пулин шухăшласа тупăпăр.

— Мĕнле пĕçерĕпĕр-ха эпир ăна? — ыйтрĕ Санька.

— Уншăн ан пăшăрхан, чĕрĕллех çитермĕп, — аллипе сулчĕ Микола пичче. — Анчах кунтан вăрман хĕрри ытла çывăх-ха, ăнсăртран темрен тем пулма пултарать. Шаларах кĕрер, пирĕн çав тери сыхланмалла.

Ачасен хырăмĕсем тӳсме çук, выçнă, çĕрулми курсан, вĕссн пушшех çиесси килсе кайнă, анчах Микола пичче çавăн пек каласанах, вĕсем нимĕн те чĕнмерĕç, тӳрех ура çине тăчĕç те ун хыççăн утрĕç. Хĕвел вăрманти чи çӳллĕ йывăçсенчен те çӳле хăпарсан тин нихçан этем ури пырса пусман çырмари чăтлăхра чарăнчĕç вара вĕсем.

— Халĕ ĕнтĕ эпир апат пĕçерсе çиме те пултаратпăр. Типĕрех вутă пуçтарăр, — терĕ Микола пичче.

Кунта хăрăк турат нумай пулнă. Ачасем темиçе минут хушшинчех пĕр пысăк купа вутă пухса хатĕрлерĕç.

— Чĕртессе мĕнпе чĕртсе ярăпăр-ха, Микола пичче? — хăйсен шăрпăк çуккине сасартăк аса илчĕ Ванюшка.

Микола пичче ун çине куларах пăхрĕ.

— Эсĕ хăвăн ăслă пуçупа епле шутлатăн?

— Мĕн шутлама пĕлес манăн? — аллисене саркаласа илчĕ Ванюшка. — Йывăçпа йывăçа сăтăрсан кăна...

— Ну, ун пек тăрмашма эпир тахçанхи, авалхи çынсем мар-ха, хăватлă техника ĕмĕрĕнче пурăнатпăр...

Çакăн хыççăнах Микола пичче пиншак подкладки айĕнчен пĕр ывăç ватка тăпăлтарса илчĕ, унтан кĕсйинчен пистолет кăларса çав ватка çине печĕ. Ватка тӳрех çунма пуçларĕ. Унтан Микола пичче ватка çине типĕ çулçăсем хурса вĕрме тытăнчĕ те, темиçе самантранах кăвак тĕтĕм витĕр çулăм курăнса кайрĕ,

— Акă, пулчĕ те хайхи! — терĕ вăл хаваслăн.Ачасем тĕлĕннипе хытнă пек пулса пăхса тăчĕç. Епле япала ку? Ăçтаи сиксе тухрĕ Микола пиччен пистолет? Нивушлĕ ăна вăл пĕрмаях пытарса усранă? Пулма пултараймасть. Нимĕçсем кашни арестленĕ çыннах тĕплĕн ухтараççĕ.

Ванюшка тӳсеймерĕ, ыйтрĕ:

— Микола пиччĕ, ăçтан тупрăн ку япалана?

Вăл сылтăм аллин шĕвĕр пӳрнипе пистолетăн спусковой крючокĕнчен туртнă пек туса кăтартрĕ,

— Пăшал çинчен калатăн-и эс?

— Тата. Хăçантанпа вăл санăн? Килтен тухнăранпах-и?

Микола пичче ун çине каллех куларах пăхса илчĕ.

— Ăна турă пачĕ пире... хĕрхенсе.

— Çук, чăннипе каласа пар-ха эсĕ.

— Чăннипех калас килет пулсан — акă мĕн. Эпĕ ăна хамăр паçăр вагон çинче тирпейлесе хунă этем кĕсйинчен кăларса илтĕм. Ăна вăл халь пурпĕр кирлĕ мар, анчах пире усăллă пулма пултарать... Ак çак япала та çав бандитăнах... — Вăл йĕм кĕсйинчен кĕмĕл авăрлă чылай пысăк кинжал кăларса кăтартрĕ, — Ку та кирлĕ кунта кирлĕ пулма пултарать... Çапла-и?

— Тĕрĕс, тĕрĕс! — терĕç ачасем.

Типĕ шанкă шатăртатса, тĕтĕмсĕр, хĕрӳллĕн çунчĕ. Часах пĕр купа шĕл-кăвар пулса тăчĕ. Микола пичче ăна патакпа чавса ик еннелле сирчĕ те, вăтăр-хĕрĕх çĕрулми пăрахса, çиелтен вĕсене каллех кăварпа витрĕ. Тепĕр çур сехетрен çĕрулми хатĕр те пулчĕ. Калама та çук тутлă пулчĕ вăл, çисе тăранмалла мар! Кун пек тутлă апат нихçан та çисе курман пек туйăнчĕ вĕсене...

— Микола пичче, — терĕ Ванюшка, çисе тăранма пуçласан, — каласа пар-ха çапах та...

— Мĕн?

— Вагон алăкне мĕнле уçрăн эсĕ? Пире тул енчен питĕрнĕччĕ вĕт-ха. Вагон урлуççийĕсем — апайтурух, ал туни пекех вĕт!

— Чăнах, мĕнле турăн эсĕ вăл ĕçе? — ыйтрĕ Санька та. — Питĕ тĕлĕнмелле...

Микола вĕсем çине кăмăллăн пăхса илчĕ.

— Эпĕ ватă слесарь вĕт, ачамсем, — терĕ вăл. — Леш МТС сарайĕнче, сире тимĕрсем панă чух, эпĕ хам рашпильпе ножовка тупса чиксеттĕм. Çавсем пулăшрĕç мана... Эсир çывăрнă чух эпĕ çĕрĕпех ĕçлерĕм. Алăкĕ уçăлма пуçласан вара сире вăратрăм.

Ачасем ун калавне çăварĕсене карсах итлерĕç...

Çырма тĕпĕпе тăп-тăрă сивĕ çăлкуçĕ шăнкăртатса юхса выртнă. Çисе тăраннă хыççăн туссем çав шыва анса ĕçрĕç, пичĕсене çурĕç.

— Ну, мĕнле пек халь, ачасем? — ыйтрĕ Микола пичче. — Вăй кĕчĕ-и пăртак?

— Кĕчĕ, кĕчĕ... Питĕ лайăх пулчĕ, тавтапуçах сана!

— Эппин, малалла кайма пултаратпăр?

— Пултаратпăр!

Микола пичче пĕр хушă чĕнмесĕр ларчĕ, унтан татах ачасем çине пăхса илчĕ.

— Анчах ăçта кайăпăр-ха? Йĕри-тавра вăрман, пирĕнсĕр пуçне кунта чĕрчун та çук — кайăксене çеç тĕл пулма пулать... Мĕн шыраса утăпăр çак чăтлăхсенче? Епле шутлатăр эсир?

Ку сăмахсем ачасен кăмăлĕсене хуçсах пăрахрĕç. Нимĕн те каламарĕç вĕсем. Чăнах та, ăçталла çул тытмалла пулать халь? Киле? Çитменнине, Ванюшкăпа Санькăн килĕсем те çук. Микола пиччен хăйĕн те килĕ кунтан пин çухрăмра пулĕ... Тата кайма та хăрушă, вăрмантан тухсанах, фашистсен аллине лекме пулать, вара каллех — чуралăх... е вилĕм.

Ачасем салхуланса кайнине кура, Микола пичче хăвăрт кăна ура çине тăчĕ те:

— Ан пăлханăр, тусăмсем, ан хуйхăрăр, — терĕ. — Кулянмалли нимĕн те çук. Эпĕ сире юри каларăм. Пĕтместпĕр. Халь кашни вăрмантах камсем пуррине пĕлетĕр-и?

— Пĕлетпĕр, — терĕ Ванюшка çирĕппĕн. — Партизансем...

— Атьăр эппин, шыраса тупар вĕсене.

XIX

Чылай вăхăт утрĕç вĕсем вăрманпа. Темиçе çырма урлă каçрĕç, пĕринче, лапам вырăна çитсе тухсан, вăрăм хăмăшпа витĕннĕ пысăк шурлăха пырса тăрăнчĕç, ун тĕлĕпе иртсе кайма 4—5 километр тавраран кайма тӳр килчĕ. Çулĕ питĕ йывăр пулчĕ, кашни пусмассерен урасем вуншар çул купаланса çĕрсе выртнă çулçăсем ăшне путаççĕ, пĕрмай урлă-пирлĕ выртакан йывăçсем урлă каçма тивет.

Хĕвел каçалла сулăнсан, вăрман сасартăк вĕтелме, унтан сайраланма пуçларĕ.

— Асăрханарах пырас пулать кунта, — терĕ Микола пичче, малалла тинкерсе пăхса. — Кам пĕлет, тем шуйттанĕ пур унта, малта... Ансăртран каллех тăшман капкăнне лекес мар...

Вăл çурăмĕ хыçĕнчи çĕрулми хутаççине çĕре пăрахрĕ те Ванюшка çине пăхса илчĕ.

— Атя-ха, эпир санпа разведкăна кайса килер. Санька çакăнтах, йывăçсем хыçĕнче, кĕтсе вырттăр. Хăрушши нимех те çук пулсан, эпир сана куккукла авăтса чĕнĕпĕр...

— Юрĕ, — терĕ Санька.

Микола пиччепе Ванюшка малалла кайрĕç. Йывăçсем сайраланнăçемĕн сайраланнă пирки вĕсем çав тери асăрханса, йĕри-тавралла пит те тимлĕн пăхса, пĕр йывăç тĕми патĕнчен теприн хыçне куçса пычĕç. Микола пичче малта, Ванюшка — ун хыçĕнче...

Сасартăк Микола пичче чарăнса тăрса аллине çĕклерĕ. Ку ĕнтĕ Вашошкăна: «Тăр!» — тени пулчĕ. Ванюшка, тăпах чарăнса, йывăç çумнерех йăпшăнчĕ.

— Итле, — терĕ Микола пичче шăппăн, самантлăха çамрăк тусĕ еннелле çаврăнса. — Итле лайăхрах...

Ванюшка итлерĕ... Малтан ăна нимех те илтĕнмен пек туйăнчĕ, юнашар йывăç туратти çинче ларакан темле хĕрлĕ пĕсехеллĕ пĕчĕк кайăк чĕвĕлтетнĕ сасă çеç янăрарĕ хăлхара, анчах ик-виç минут пек итлесе тăрсан, таçта инçетре темскер кĕмсĕртетнĕн туйăна пуçларĕ. Çав вăхăтра Микола пичче лап! выртрĕ те вăрăм курăк ăшшĕн малалла хырăмпа шуса кайрĕ. Ванюшка та çавăн пекех турĕ.

Пĕр 200 —300 метр упаленсе пычĕç вĕсем. Куна валли сахалран та çур сехет кирлĕ пулчĕ, Микола пичче тек-текех пуçне çĕкле-çĕкле пăхрĕ, каллех малалла шурĕ, унтан тепре çĕклесе пăхсан чарăнчĕ те — тек вырăнтан хускалмарĕ. Ванюшка, ывăннипе хашкаса, унпа юнашар пырса выртрĕ.

— Куратăн-и? — Микола пичче пуçĕпе малалла сулса кăтартрĕ.

— Нимĕн те курмастăп...

— Эсĕ çав икĕ хурăн хушшипе пăх. Тĕмескеллĕ вырăн... Шоссе çулĕ вăл.

— Мĕн-ха вара? — ăнланмарĕ Ванюшка.

— Ку пире ик япала çинчен систерет... Пĕрремĕшĕ, пирĕн ку вырăнтан халлĕхе аяккарах каяс пулать: фашистсем çулсене хытă сыхлаççĕ. Куратăн пуль — çулăн ик енĕпе те йывăçсене касса тăкнă... Иккĕмĕшĕ, çак таврара партизансем пулмалла: вĕсем яланах тăшманăн мăн çулсем тăрăх иртсе пыракан обозĕсене тапăнаççĕ, çулсене минăласа, вĕсен машинисене сиктереççĕ...

— Эпир тĕл пулатпăр-и эппин вĕсене?

— Шыраса тупатпăр...

Икĕ тус çапла шăппăн калаçса выртнă вăхăтра инçетре, сылтăм енче, каллех паçăрхи пек кĕмсĕртетнĕ сасă илтĕнчĕ. Микола пичче чавсисем çине çĕкленсех итлеме тытăнчĕ. Ванюшка та итлерĕ, анчах ку мĕн шавĕ пулнине ăнланаймасăр Микола пичче çине ыйтуллăн пăхса илчĕ.

— Мĕне пĕлтерет ку?

— Çул тăрăх йывăр машинăсем килеççĕ... Хăвăрт килеççĕ пулас. Каяр кунтан часрах.

Вĕсем пĕр харăсах сиксе тăчĕç те Санькăпа çĕрулми хутаççине хăварнă çĕрелле чупса кайрĕç. Унтан вĕсемпе пĕрле каллех çăра вăрман ăшнелле кĕрсе çухалчĕç.

Ĕнтĕ каç та пулма пуçларĕ. Сывлăш сулхăнланчĕ. Туссен хырăмĕсем те каллех выçрĕç. Анчах Микола пичче темшĕн чарăнас темерĕ-ха, ачасене çаплах малалла илсе кайрĕ. Вăл ĕнтĕ хăйсене çĕр каçмашкăн майлăрах, улахрах вырăн тупма ĕмĕтленчĕ пулмалла.

Кайсан-кайсан, кĕтмен çĕртен вĕсем паçăрхи пекех пысăк шурлăх хĕррине пырса тухрĕç. Урасем айĕнче шыв лăчăртатма тытăнчĕ, вĕсем путма пуçларĕç.

— А, шуйттан, — вăрçса илчĕ те Микола пичче, çурăмĕ çинчи çĕрулми хутаççине лайăхрах вырнаçтарса, сылтăмарах пăрăнса, хытăрах утса кайрĕ. Ачасем ун хыççăн аран ĕлкĕрсе пычĕç.

— Тӳсĕр ĕнте пăртак, тӳсĕр епле те пулин, час канăпăр акă, каçхи апат та çийĕпĕр, — терĕ Микола пичче, хăйĕн пĕчĕк тусĕсем ывăнеа çитме пуçланине курса.

Вĕсем лапам вырăнтан пысăках мар сăрта хăпарчĕç. Кунта, йывăçсем хушшипе, ансăр сукмак йĕрĕ авкаланса выртнă. Ун çине ĕнтĕ малтанхи сарă çулçăсем тăкăннă. Микола пичче сукмак çине пит те тинкерсе пăхрĕ. Çын ури йĕрĕ çук. Вара вăл ачасене пуçĕпе сулахаялла сулса кăтартрĕ те сукмакпа малалла утрĕ.

Анчах нумай та каймарĕç вĕсем...

Сукмак çырманалла пăрăннă тĕле çитсен, сылтăм енче сасартăк ик-виçĕ йытă вĕрни илтĕнчĕ. Хаяррăн, антăхса каяс пек, хушăран темле йынăша-йынăша вĕреççĕ... Малта пыракан Микола пичче юпа пек чарăнса тăчĕ. Ванюшкăпа Санька унăн сăнĕ сасартăк улшăнса, тĕксĕмленсе кайнине асăрхарĕç.

— Мĕне пĕлтерет ку?

— Нимĕçсем, йытăсемпе... — пăшăлтатса илчĕ Микола пичче кăвакарнă тутисемпе. — Çăлăнас пулать! Чупар!

Çав самантрах вăл сукмакран пăрăнса каялла, паçăрхи шурлăх еннелле, ыткăнчĕ. Ачасем те унтан юлмарĕç. Вĕсем шурлăх еннелле тӳрĕрен тӳрĕ, тункатасем урлă сиксе, йывăç тĕмисене сирсе, ним çине пăхмасăр чупрĕç. Туратсем вĕсене пичĕсенчен çапрĕç, тумтирĕсене çурчĕç, алли-урисене чĕркелерĕç. Анчах вĕсен халĕ епле пулсан та нимĕç йыттисенчен — тăватă ураллисенчен те, икĕ ураллисенчен те — тарса ӳкмелле, хăтăлмалла пулнă. Вĕсем, шыва кĕрсе ура йĕрĕсене çухатас тесе, часрах шурлăх патнелле васкарĕç.

Çук, ĕлкĕрме пулмарĕ. Йытă сассисем çывăхрах, çывăхрах ĕнтĕ...

— Таркăнсем кунта, пирĕн умра, килсе тытăр вĕсене часрах, — тесе хăйсен хуçисене йыхăрнă пек вĕрчĕç вĕсем. Вĕрчĕç кăна мар, йынăшрĕç, ниçта кайса кĕме пĕлмерĕç.

Халех, халех хăваласа çитеççĕ ĕнтĕ вĕсем...

Ванюшка каялла çаврăнса пăхрĕ те çăмламас, хура, хĕрлĕ чĕлхине тем тăршшĕ кăларса янă пысăках мар йытă йывăç тĕми урлă сиксе каçнине курах кайрĕ. Тепĕр самантран вăл, Ванюшка хыççăн чупса пыракан Санькăн çурăмĕ çине сиксе ларса, ăна ĕнсинчен çыртса çĕре персе антарчĕ.

— А-а-а! — вăрăммăн йынăшса ячĕ Санька.

— Микола пичче-е! Вĕлере-ет! — кăшкăрчĕ те Ванюшка тӳрех Санькăна çăлма ыткăнчĕ. Çав самантрах тĕмĕсем хыçĕнчен тата икĕ йытă вăркăнса тухрĕç. Пĕри Ванюшка çине сикрĕ, ăна пырĕнчен хыпса илме пикенчĕ. Йыттăн юнпа тулнă куçĕсем Ванюшкăн пичĕ умĕнчех ялкăшса илчĕç... Ванюшка ăна ик аллипе харăс чышса каялла ӳкерчĕ, анчах йытă каллех ук çинелле сикрĕ. Ванюшка сулăнса кайрĕ, çапах та йытă хăйне çыртнă вăхăтра Ванюшка ăна, мĕн пур вăйне пухса, пуçĕнчен çапрĕ. Йытă ӳкрĕ. Тепĕр хут тăма ĕлкĕриччен Ванюшка йытта кайри урисенчен ярса тытрĕ те сывлăшра çĕклесе çавăрчĕ.

— Йывăç çумне! Пуçĕпе авă çав йывăç çумне çап!.. — Микола пичче кăшкăрнине илтрĕ Ванюшка.

Ванюшка йытта пĕтĕм вăйпа тепре çавăрса ячĕ те пуçĕпе йывăç çумне начлаттарчĕ. Йытă йынăшса, пур шăнăрсемпе туртăнса, тапкаланса илчĕ.

— Тата çап! Тата! — кăшкăрчĕ Микола пичче.

Ванюшка йытта умлăн-хыçлăн тата виçĕ хут çавăрса çапрĕ. Йыттăн пуçĕ чĕп-чĕрĕ юн пулчĕ.

— Аминь, — терĕ Микола пичче, — Пăрах.

Йытă виллине аяккалла ывăтса, Ванюшка тинех Микола пиччене тинкерсе пăхрĕ. Вăл хайхи кĕмĕл авăрлă кинжала тытса тăрать. Кинжалĕ чĕп-чĕр юн. Çывăхрах тата икĕ йытă вилли выртаççĕ. Ванюшка ку йытăпа çапăçнă хушăра вăл чăн малтан сиксе тухса Санькăна пусса антарнă йытта та, кайранхине те чиксе пăрахнă иккен. Санька йытă виллисенчен инçетре те мар, курăк çинче, аллипе ĕнсинчен тытса ларать, унăн пичĕ тăрăх юн сăрхăнать...

— Хытах çыртрĕ-и? — ун патнелле васкаса пычĕ Ванюшка.

— Чутах вĕлеретчĕ, эсрел.

— Уншăн хăйсене те тирпейлерĕмăр...

— Тăватă ураллисенченех хăрамăпăр-ха, — терĕ аллисене курăкпа тасатса тăракан Микола пичче, — ăнчах вĕсем хыççăн икĕ ураллă йыттисем килсе тухма пултараççĕ. Ухутана пĕрле тухнă ĕнтĕ вĕсем... Тарас пулать кунтан часрах.

Вăл çапла каларĕ çеç — сулахайра, йытăсем килнĕ енче, икĕ хутчен автомат черечĕсем шатăртатрĕç. Унтан инçетре çын кăшкăрнă сасă илтĕнчĕ:

— Хай! Хай!..

Ку сасă, вăрман тăрăх хутлăн-хутлăн янраса, таçта çитиех сапаланса кайрĕ: ай! ай! ай!

— Ав вĕсем анчăкĕсене шыраççĕ, — терĕ Микола пичче.

Туссем тек пĕр минут та тытăнса тăмарĕç! Виçĕ усал йытă вилли çеç выртса юлчĕ тĕмĕсем хушшинче.

XX

Пăч-тĕттĕм пулса çитрĕ. Таркăнсем, каллех тарăн çырмана анса, ватă чăрăш айне йăпшăнчĕç. Вĕсем ĕнтĕ тек малалла кайма та пултарайман. Кун каçа çӳресе ывăннипе, ӳсĕрсем пек сулăнкаласа, кĕç-вĕç ӳкес пек пынă юлашки самантсенче.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн