Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Вĕç, вĕç, акăш, вĕç, акăш,

Китай хирне аниччен,

Хусан енчи хунсенчен

Салам кала эс, акăш,

Мăн асатте хутлăхне,

Пуçне тайсам ун умне.

Вĕç, вĕç, акăш, вĕç, акăш,

Улту — Алтай хушшинче,

Тусем çинчи чул çинче

Сăнасамччĕ эс, акăш,

Мăн асатте тамхине,

Шăл çунатпа тусанне.

Хунсем унта хунанă:

Тухья пекех тĕл тупса

Тухья тунă тет ăста,

Тухья ятне туяннă.

Пăлхар-сăвар асатте

Вăй пухнă тет çав тĕлте.

Вĕç, веç, акăш, вĕç, акăш,

Пирĕн сыхчă эсĕ пул.

Инçе çула çуллен-çул

Калла-малла виç, акăш,

Авалхи тăванлăха

Упрасам яланлăха.

Çын вăл каç сăнĕ пекех, – вăрттăнлăх. Унăн чунне чухлама пĕлмелле, унăн ĕмĕтне ĕненме пĕлмелле. Каç сăнне вара сăнаймастпăр çав тепĕр чух.

Каçхи сăна сăнанă-и эсир,

Ун хаклă ĕмĕтне ĕненĕр-ши?

Куратăр-и, тӳпере мĕн чухлĕ çăлтăр, мĕн чухлĕ шăпа! Этем пекех иккен вĕсем, сӳнеççĕ, çуталаççĕ...

Пин çăлтăр та ним мар вăл пирĕншĕн,

шăнатпăр ав шăп-шăрăх кунсенчех.

Çапла. Çут çăлтăрсем çынсем пекех. Ӳкеççĕ, çуталаççĕ. Анчах вĕсем – çынсен ĕмĕлкисем, ĕмĕлкесем вара ĕмĕтленме пĕлмеççĕ, чĕресене чĕртмеççĕ.

Тен, сăнаман эсир каçхи сăна,

Йĕпреç. 1973, çĕртме.

5 çулта

Пийĕн умйа паян юй çунă.

Юй пĕйчисем пĕйемĕк пек.

10 çулта

Анне,

шур лĕпĕшсем вĕçеççĕ,

лери тăвайккине лараççĕ,

ман çунашка çулне тăваççĕ.

16 çулта

Пĕрремĕш юр,

пĕрремĕш юрату.

Пĕрремĕш çул,

пĕрремĕш çухату.

20 çулта

Юр пĕрчисем юрла-юрла юртаççĕ,

шур учĕсем пыраççĕ пуç ухса.

Тухса пăхсам, савниçĕм, курса юл,

хура кĕре качча илсе каяççĕ.

25 çулта

Çĕн çуна çул хыврĕ çĕн юр çийĕн,

пĕр çăвать те юрĕ, - ирĕлет.

Еплерех хывас-ши Пурнăç Çулĕ,

Шартлама та сивĕ хĕл килет.

30 çулта

Кĕр çитсен çĕр тăхăнать те кĕрĕк,

ултă уйăх тунсăхлатăп эп.

Хальлĕхе хĕл хĕрĕсем çеç çитрĕç,

пучахри пек хаклă пĕрчĕсем.

40 çулта

Шурă-шурă шухăшсем вĕçеççĕ

шурă юр пек шуххăн шăвăнса.

Те çĕн юр шуратрĕ тăнлава,

те шур шухăшсем пуль, пырса ларчĕç.

Малалла

Чулхула, Мускав шуйханнă тет,

Халăха епископ ӳкĕтлет.

Матĕрне суяс тесех суять,

Тӳрĕ сăмаха пăсма хăять.

Ултавпа çапла хистенĕрен

Пулĕ-ши усси ку "чăн тĕнрен"?

Йышăнма хушман темерĕм-çке,

Тĕрĕсех пĕлтертĕм тĕлĕке.

Ним çукран сармарăм сăмаха,

Тĕлĕкне эп куртăм чăнахах.

Курăнчĕ мана пĕр шурсухал,

Кăмăллăн мана тыттарчĕ ал.

Хăйпеле хăпартрĕ тӳпене,

Кăтартса çӳрерĕ тĕнчене.

Хумханать сап-сар тыр-пул унта,

Выльăхĕ — ем-ешĕл çаранта.

Çирĕмĕр шултра пăрçа татса,

Ячĕç чăвашсем хăна туса.

Куртăмăр унтах ик çĕлене —

Хурине те вут-хĕм тĕслине.

Вĕрентсе каларĕ шурсухал:

«Ан çухалтăр ĕмĕрхи хавал.

Йышăнсан та çĕнĕ йĕркене,

Ан пăрахăр ĕлĕк тунине.

Халăха çакна кайса пĕлтер —

Пурнăç пулĕ кунти пек чипер.

Эс çапла тума килĕшмесен

Пулăн çимĕçĕ çак çĕленсен:

Малалла

Чăвашсене хурах тустарнă,

Çаратнă пурлăхне, çунтарнă —

Ялсем тĕпленнĕ вырăна

Хăварнă кĕл купи кăна.

Пуç хунă çапăçса яш-кĕрĕм,

Хирет тăшман татах тискеррĕн.

Ан тив, вăрçма та хал юлман —

Пуçне чăваш питех усман.

Мел тупнă тет вара йăх пуçĕ,

Ăс-хал çӳпçи — Сăваш пĕлӳçĕ.

Вăл пурăннă шыв хĕрринче

Урпа акса хăртнăсенче.

Шур çӳçлĕ тет, чике сухаллă,

Вăл ылтăн шăллă тет, вăй-халлă.

Пытаннă халăха пухса

Кӳлле чӳк тунă пуççапса:

— Эй, кӳлĕ! Хăватна парсамччĕ,

Хурахсенчен эс хăтарсамччĕ!

Пĕтетпĕр ним айăпсăрах.

Чуна упра! Эй, ан пăрах!.. —

Кĕрле пуçланă тĕпсĕр кӳлĕ,

Çĕкленнĕ çавра çил те çӳллĕ —

Шыва хăпартнă тӳпене,

Хупланă тăвăл тĕнчене.

Аçа шартлатнă, çумăр янă,

Нихçанхинчен хаяр шавланă.

Вăл хăваланă тăшмана

Шыва ярас тесе ăна.

Хурах терт курнă: путнă-тарнă —

Çаратнă пурлăхне хăварнă.

Кушлавăш каçĕ – кашниех шăрçа,

çĕнелнĕ уйăх ылтăн çип арларĕ.

Эп çавсенчен тăватăп мăй çыххи,

чуптунă май мăю çине çакатăп.

Хыт пăчăртаннипе эпир пачах сисмен.

Шарт! турĕ çип, саланчĕç шăрçасем…

Хĕврен тухать

тухьяллă ир.

Вăраннисем майлаççĕ

вырăн.

Васканă май мана сукмак

йĕрсе йĕпетрĕ те

чуптурĕ.

Киле кĕретĕп

йăпшăнса,

вырăн çине

вăшт! çеç тăватăп.

Таçтан муртан сисет аннем.

Мăрлать каçхи апат çименшĕн.

Аннем, аса ил-ха пĕрремĕш юратăвна, ыйăх çĕтернĕ каçсене. Епле телейлĕ те асаплă вăхăт вăл! Аса ил те ан ятлаç. Ăнланăн-ши эсĕ, юрататăп ăна, юрататăп!

Те ывăлĕ

çыврать тесе

кĕçех

çӳçрен вăл ачашларĕ.

Аса илӳ-ши,

савнăç-ши? –

Ман пит çине

куççуль тумларĕ.

Йĕпреç. 1973.

Комбайн çути – каçхи ĕçчен хĕвелĕ.

Кĕлте салтса перетпĕр шнек çине.

Тусанлă пит-куçа çанпа шăлса

хăлхасенчен шав витĕр кăшкăратпăр.

Ача-пăчан ашкăнасси те пур çав.

Асли çук чух каятпăр ав ассах.

Пĕри сӳсе илет те карттуса

хыçран ик çивĕт çеç курса юлатăп.

Çĕмел тавра пĕр вуннă çаврăнсан

çак чăрсăра аран-аран тытатăп.

Каç сĕмлĕхĕ теме систернĕрен

сасартăк чарăнса тăпах тăратăп.

Кĕтмен çĕртен çывхарчĕ ик тута.

Кĕçех тата кăвак хуппи ялтлатрĕ.

– Сиссем ухмахăм. Юратап сана.

Карт! тĕкрĕ те çумри хĕркке çухалчĕ.

Телейлĕскер, тӳнеп çĕмел çине.

Астивнĕ пылака аса илме хăратăп.

Пулассине çавах та тĕшмĕртсе

пĕр кĕлтине хам хыттăн пăчăртатăп.

Йĕпреç, 1973.

Ахăр самана, ахрат,

Е асат, е ахăрать...

Икĕ-виçĕ пин çулсем

Пурăнаççĕ пуль вĕсем.

Тахçанхи пуян тĕнче

Упранать-мĕн вĕсенче.

Пĕлтерет ун çинченех

Арамаçи тениех.

Константин Бальмонт пире

Хăйĕн икĕ сăввинче

Ун çинчен çапла калать,

Хапăлласа такмаклать.

1

(Авеста тăрăх)

Эп çут тĕнче Турри вăл, Арамаçă,

Нумай çĕре-шыва пултарнăскер.

Ман сăнара илсе тата мĕскершĕн

Çуралнă ман тăшманăм ирсĕр Ахăр.

Чечекленен çĕре-шыва пултартăм,

Анчах та Ахăр вилĕм çеç кӳрет:

Шывра çĕлен ĕрчетрĕ, хĕл çитерчĕ —

Çулталăкра вун хĕл, ик çу кăна,

Шăнса каять шыв-шур та йывăç-курăк,

Пурне те сивĕ хĕл хурри лекет.

Пултартăм Сăкăта, тӳрем çĕре,

Анчах та Ахăр саранча пултарчĕ,

Ăна кура тыр-пул, чĕр чун пĕтет.

Марка çĕрне те эпĕ пурнăç кӳтĕм —

Ĕçпе телей унта хуçаланма.

Анчах усаллăх çеç çуратрĕ Ахăр.

Çынсем иккĕленмешкĕн пăрахма

Ĕлккен Нисаййăна пултартăм эпĕ,

Анчах сӳнтерчĕ Ахăр шанчăка.

Малалла

Пурăннă вĕсем сĕм авалах,

Хапăлланă ырă хавала.

Пулнă тет хăйсем шултра,

Атлантсем пек вăйлă та патвар.

Çичĕ çухрăм пулнă тет утти,

Çичĕ чалăш тăршшĕ — çăпати.

Хăтлăх кӳнĕ хăтсăр тĕнчене,

Тытнă теççĕ пурнăç тыткине.

Пĕлĕте çĕкленĕ тет çӳле

Ирĕккĕн хăйсем çӳремелле;

Ăшăнмашкăн тупнă кăварне,

Шăрăх чух çутарнă çумăрне.

Вырăнтан куçарнă тет тăва,

Çĕн çулпа юхтарнă тет шыва.

Тĕнчене шыв илнĕ те — талай

Шавласа тăрайнă тет чылай.

Пур чĕр чун пĕтес патне çитсен

Улăп çăлнă тет путассинчен:

Хывнă та вăл хăйĕн кĕпине

Мăшăррăн тултарнă ун ăшне.

Тытнă тет пĕр вăхăт пĕлĕтре,

Шыв чаксан антарнă тет çĕре.

Пулнă тет кĕпи асамлăскер,

Çитмĕл çич тĕспе тĕрленĕскер.

Иксĕлми вăй панă — хĕн килсен,

Çĕнеймен никам та — кĕрешсен.

Хăваланă вăл тăшмансене —

Татăлма паман тăван йăхне.

Йыхăрсан та ют çĕре Мерчен

Вăл кайман çуралнă çĕрĕнчен.

Савнă çĕрĕ пулнă хаклăрах,

Чăн телейĕ — хамăр халăхра.

Улăп ватăлса шуралнă та

Малалла