Электронлă вулавăш

Эсир хуркайăксен сассине илтнĕ пулсан та, хăйсене курман. Эсир вĕсене курма та пултарайман, мĕншĕн тесен вĕсем пит çӳлтен вĕçсе каяççĕ.

Çапла пулсан та эпĕ хуркайăксене тытса курнă. Пĕрне кăна мар, ушкăнĕ-ушкăнĕпех, пĕрне тартмасăр тытнă.

Хуркайăксем кунта пурăнмаççĕ. Хăшĕсем — вĕсем çурçĕрти пăрлă тинĕссенче, теприсем тата кăнтăр енче пурăнаççĕ, теççĕ. Анчах çак суя халлапсене эпĕ пĕрне те ĕненместĕп, мĕншĕн тесен хуркайăксем ăçта пурăннине эпĕ хам та пĕлместĕп.

Маншăн çакă кăна паллă. Хуркайăксем çулсеренех пирĕн ял урлă çуркунне вĕçсе каяççĕ. Вĕсем пĕчченшерĕн мар, пĕр-пĕрин хыççăн карталанса, ушкăнпа, питĕ çӳлтен вĕçсе каяççĕ. Çавăнпа ĕнтĕ, эсир вĕсен сассисене илтнĕ пулсан та, хăйсене патĕнчен курма пултарайман.

Çапла пĕр çулхине яланхи пекех çуркунне çитрĕ. Яланхи пекех пулсан та, вăл çуркунне хуркайăксем тĕлĕшĕпе ăраснарах пулчĕ: пирĕн ял çинчен кунсерен çирĕмшер те вăтăршар ушкăн хуркайăк ирте-ирте каятчĕ. Пăхаттăмччĕ те шалтах тĕлĕнеттĕм:

— Мĕн чухлĕ какай манăн çăвара кĕмесĕр сая каять! — тесе юлаттăм.

Эпĕ кăна мар, ытти сунарçăсем те вĕсем çине питех ăмсанса ăшă куçпа пăхса юлатчĕç; пурин те вĕсене тытсă тутанса пăхас килетчĕ. Хуркайăксен сассине илтсенех, пăшалĕсене йăтса тухатчĕç те, умлăн-хыçлăн пеме тытăнатчĕç. Анчах та ушкăн хуркайăкран пĕри те çĕре ӳкместчĕ.

Малалла

Эп ятсăр юханшыв çинче çуралнă

Ял ячĕ те ытла пит паллă мар.

Кил вырнĕсем пулаççĕ пуль пĕр аллă,

Ăна кунта кирлех-ши калама?!.

Анчах та ятсăр юханшыв хăй майăн

Тӳлек шывне пĕр вĕçĕм хăвалать.

Ырхан çеремпеле лутра хăвалăх айĕн

Шăнкăртатса тухать вăл Çавала.

Çавалĕ те Чăваш çĕршывĕ тăрăх

Пухса пур тĕрлĕ пĕчĕк шывсене,

Çитес çĕре юхса çитет тăп-тăррăн,

Мăн Атăла хăй пурлăхне сĕнет.

Çапла калав каять вăл малалла та,

Тухать Мăн Атăл Каспи тинĕсне...

Эп ятсăр юханшывăма ырлатап:

Тăвать-мĕн вăл та ыттисен ĕçнех.

Ан тив, эп ятсăр шыв çинче çуралнă,

Ял ячĕ те ытла пит палла мар...

Çершывăм ĕçĕнче, тумлам пулсан та,

Туятăп хамăн вăйăм-халăма.

Çур çилĕ анчĕ Çавала.

Хĕпĕртесе хум сиккелерĕ.

Туту сан хушрĕ: хăвала;

Куçу: çитсен чуптăвăн, терĕ.

Епле манатăн çав куна?

Хĕррисĕр-вĕçсĕр çут инçет.

Вăрман вăранчĕ.

Çĕр пиçет.

Мĕн чухлĕ пурнăç!

Сав кăна.

Чĕре сиксе илет кăртах:

Тĕнче тулли хĕвел çути,

Шыв сарăлать таçта çити,

Ейӳ пек туйăм кăкăрта

Çĕн кĕвĕсем хыва-хыва

Сип-симĕс тум уртать хăва.

Çӳл тӳпере юрлать тăри:

Юратăр-и...

Юратăр-и...

Çыран хĕрне эпир тухатпăр.

Калас сăмахăм хĕсĕнет.

Вунсаккăрти именчĕк тапхăр

Хумхантарать чĕресене.

Вара эс çамрăк хăвалла

Пӳне хускатрăн та, чиперрĕн

Туту каларĕ: хăвала,

Куçу: çитсен чуптăвăн, терĕ.

Малтан-мала!

Таратăн çивĕч

Шыв хĕррипе, сăрт çумĕнчен.

Хăлат çуначĕ пек ик çивĕч

Вĕçсе пырать куç умĕнче.

Пĕр-икĕ утăм çеç кайра

Чупатăп эпĕ пур вăйран.

Халех çитес!

Малалла

Тулли кĕмĕл уйăх

Тахçанах çăвать

Сĕмлĕхпе хупланнă

Лăпкă çĕршыва.

Çавал шывĕ — тĕкĕр —

Ĕмет тӳпене.

Çыран тăрăх вĕтлĕх

Чӳхет кăтрине.

Акă унăн ешĕл

Кипки ăшĕнче

Сасăсем çĕкленчĕç

Кăвайт кутĕнче.

Тăлăпа çӳреççĕ

Унтах лашасем.

Тинкĕл-тинн! юхаççĕ

Шăнкрав сассисем.

Кĕçех юрă тăсрĕ

Пĕри ушкăнтан.

Вĕтлĕх ахăлтатрĕ

Таврара — ян-янн...

Акă ахăр сасă,

Вĕтлĕхрен тухса

Çавал шывĕ тăрăх

Вĕçрĕ улăха.

Çурхи улăх лăпкă,

Сывлăшпа — таса.

Вăл хирех ăсатрĕ

Вĕтлĕхри сасса...

Тулли кĕмĕл уйăх

Паçăрах çăвать

Сĕмлĕхпе хупланнă

Лăпкă çĕршыва...

Çаплах улăх, хирĕ

Саспа чӳхенет.

Хĕлхемлĕ кăвайчĕ

Çунать те сӳнет...

Кĕпер леш енĕ ешĕл улăх,

Кĕпер ку енĕ — чĕке çыран...

Енчен енне каçаймăп урăх,

Çырлах мана, хитре çаран!

Ĕнер кăна мана аванччĕ,

Унта аван, кунта аван,

Ют пĕлĕтпе хĕвелĕм анчĕ,

Тĕксĕм тĕссем чунра паян.

Çавал кĕперĕн сарă карлăк,

Çавал кĕперĕн сар хăма.

Кĕпер умне сар пурçăн кармăп,

Саркайăк тумăп эп хама!

Мĕн çухатрăм Нурăсра —

Кансĕр çав тери.

Çавалçи кĕпер тĕрри

Вĕçĕмсĕр асра

Çунтарать вĕри.

Кăтра пуçлă хурăнсар,

Витĕр — утма çул.

Маншăн пур та, саншăн çук

Леш енчи пасар

Эпĕ кĕтнĕ чух.

Çупах пулă Çавалта,

Пасарта — хӳри.

Аш вăркамăш чун пӳрни

Тахăш ют ялта

Тĕрĕс çӳрĕ-ши?

Çыранĕ вашăк,

Шывĕ хумсăр.

Чăмса каçмалăх çеç Çавал.

Пурнаймăп эп пурпĕр унсăр,

Вăл çывăх маншăн çав-çавах.

Таçти çĕрте çӳренĕ хыççăн,

Каллех кунта килсе çитсен,

Çавал шывне эп ывçăн-ывçăн

Ĕçетĕп ăшăм каниччен.

Хыпаланса кĕпе хыватăп...

Хĕвелĕ хĕртнĕ юриех

Сар хăйăра.

Шупка хăвалăх

Пуçлать кĕç хăйĕн юррине.

Кунçул халь пирĕншĕн амак-им?

Итле ак, савнăçа кура,

Утă пухан хĕрсен такмакĕ

Саланчĕ çичĕ кукăра.

Шыв сивĕрех, çиçет йăл-ялтăр.

Сикетĕп хамăн ирĕкпе —

Чăмса ишем, ӳт-пӳ тасалтăр,

Çуса ярам чун кирĕкне.

Çулта ĕшеннĕ кун сахал-им,

Утма тăрсан хам çухрăма?

Сăнанă эп, ялан Çавалăм

Чĕр вăй парать хул-çурăма.

Тавах, Çавал.

Эс чăпăл турăн.

Таса чунпа кĕрем яла.

Кунта тĕп кил,

Кунта ман юрă.

Кунтан çĕн утăм — малалла.

Тӳпе путнă кĕçĕр Çавала.

Унта шыв ăсатчĕ Алтăр çăлтăр.

Эп тытасшăн тăсрăм та алла,

Хум ăшне пытанчĕ çутă алтăр.

Çыранра çӳрерĕм çĕрĕпе

Чун юратнă канăçсăр хĕрпе.

Вăл хистет:

Çут алтăр илсе пар,

Улăха каçкӳлĕм шыв сапар.

Эп илесшĕн тăсрăм та алла,

Кĕмĕл алтăр путрĕ Çавала.

Тусăм тин каларĕ: ан шыра...

Вăл мана чуптунă хушăра

Алтăр çăлтăр, Çавалтан тухса

Тӳпене хăпарнă шыв ăсса.

Сывлăм ӳкрĕ.

Шуçăм улăхать.

«Кам шыв çапрĕ, — тет хĕр, — улăха?»

Тусăм, эсĕ курăн ак ăна,

Куçупа тинкер эс тӳпене:

Алтăр çăлтăр ĕнтĕ упĕнет,

Ӳпĕнет те шывĕ тăкăнать.