Кăра çилсем. Пĕрремĕш кĕнеке
— Петюк, Ляппа килет!
Петюк макăрма та, пытанма та хăрать, мĕншĕн тесен сакайĕнче те, кăмака хыçĕнче те тĕттĕм.
Хапха сасси илтĕнчĕ. Çветки килет пулĕ тесе, Ирккапа Кĕтерук та питĕ хăраса ӳкрĕç, кăмака хыçне кайса пытанчĕç. Пĕр-пĕччен тăрса юлсан, Петюк шари кăшкăрса ячĕ. Лисук тĕпел кукăрĕнчен сиксе тухрĕ те шăллĕне ыталаса илчĕ. Çав вăхăтра Николай пырса кĕчĕ.
— Ха, кунтах иккен çветки, — терĕ вăл, урай варринче ларакан пуканене курсан. — Эпĕ пур, Анаткаса каясшăнччĕ.
— Ирт тĕпелелле, — терĕ Лисук, Петюка урайне антарма тăрса; лешĕ ăна мăйĕнчен икĕ аллипе çатăрах ыталаса илчĕ.
— Çветки курса юласчĕ. Ыран каятăп. Пĕр-пĕр улаха кайса курасчĕ, Лисук.
— Мĕншĕн ыранах каятăн?
— Вăхăтсем хĕрӳ...
— Туйра пуласса шаннăччĕ.
— Туйна çитес çула хăвар.
— Сĕлкĕ панă çав. Евчĕсем сĕлкĕ тутăра пĕкĕ çумне çыхсах кайрĕç. Ман сăмаха итлемерĕç, — терĕ хурлăхлă сасăпа Лисук, макăрас килнине ирттерес тесе, Петюк еннелле çаврăнса тăчĕ.
Шăллĕ çывăрса та кайнă. Лисук ăна сак çине вырттарчĕ, кĕрĕкпе витрĕ.
— Кайăпăр-и? — терĕ Николай.
— Халĕ кайма та юрать ĕнтĕ. Петюк анне киличчен те вăранас çук. Эсĕ мана пĕр-пĕр çĕрте тăратса хăвармăн-и? Эпĕ çветкисенчен питĕ хăратăп. Тем мăшкăл та курăн.
— Нимĕн те пулмĕ, Лисук.
— Манăн хĕр пурнăçĕ шăнкăрчă чĕппин пек: тапса каяс тесе чавки те явăнать, ула куракĕ те.
— Ниçта та пăрахса хăвармастăп.
— Аппа, эпĕ те пыратăп, — терĕ Иркка, Кĕтерукпа пĕрле кăмака хыçĕнчен тухса.
— Мĕн шырама? — терĕ Лисук.
— Çветки курма.
— Шуйттансене курсан, хăранипе чирлесе кайăн.
— Эпĕ Микулай пиччепе хăрамастăп.
— Мĕншĕн? — кулса ыйтрĕ Николай. — Санăн пăшал пур...
— Манăн пăшал та, çĕçĕ те çук.
— Пурпĕр...
— Тăхăнăр эппин Кĕтерукпа иксĕр те, — терĕ те Лисук, хăй алăк патĕнчи пăтаран кĕрĕк илсе тăхăнчĕ, шурă тутăр çинчен пурçăн тутăрне çыхрĕ.
Вĕсем тăваттăн урама тухрĕç. Ниçта сас-чӳ илтĕнмест, йытăсем кăна тем усала сиснĕ пек вĕреççĕ. Тӳпе ĕнерхи пек кăвак мар, ăна пур енчен те йывăр пĕлĕтсем хупăрласа илнĕ. Йытăсем ахаль вĕрмен иккен, таçтан хура мĕлкесен ушкăнĕ килсе тухрĕ. Ахăраççĕ те çĕмĕрлеççĕ, пĕрне-пĕри чыша-чыша яраççĕ; çветки хĕр туйĕ çĕмĕрсе килет. Хĕрĕ чăлт шурă тăхăннă, пуçне пĕркенчĕк пĕркеннĕ, хĕр йĕрри йĕрсе пырать, сасси хăйăлтатать, такмак сăмахĕсем илемсĕр, итлесе тăрас пулсан, хăлха тарласа каймалла. Ун хыççăн хĕрçуммисем ĕрлешсе пыраççĕ, туй арăмĕсем ташлаççĕ, туй каччисем сикеççĕ, шăпăр кĕвве кĕмест, урама çурас пек ахăрать.
— Кам патне кĕрсе курăпăр? — ыйтрĕ Николай.
— Варккисем патне. Унта кĕçĕр йĕтес улăхĕ.
Варккисем патĕнче пӳрт тулли çамрăк-кĕрĕм пухăнса ларнă. Тинрех хутнă кăмакинчен ăшă çапать, нумай пулмасть пĕçерсе кăларнă йĕтес кукăлĕсенчен ытарма çук тутлă шăршă сарăлать. Хĕрсем пасар кĕпи тăхăннă, пурçăн тутăр çыхнă. Николайпа Лисук пырса кĕнĕ-кĕменех, Ирккапа Кĕтерук вĕсен хыçне тарса пытанчĕç. Хĕрсем тĕпелте лараççĕ, вĕсене тăватă çветки эккемечĕсем култараççĕ. Иккĕшĕ улпут иккен, пĕри хĕрлĕ кĕпе çинчен хура жилетка, тепри хура пиншак тăхăннă, жилеткипе пиншакĕ айне иккĕшĕ те минтерсем чикнĕ, пичĕсене упăте пичĕ майлă маскă тăхăннă. Арăмĕсем шăналăка варринчен сӳтнĕ те сарафан туса тăхăннă, айккисене хăвапа авса тыттарнă, иккĕшĕ çур пӳрте йышăнса ташлаççĕ. Жилеткăллă улпут улах хĕрĕсене чĕпĕткелет, пиншакли кăмака кукăрне кĕрсе тухрĕ те аллине кăкăрĕ çумне тытса ташла пуçларĕ:
— Ап-ап-ап, пĕ-çе-рет! Пĕтĕм вара витерет! — тесе кăшкăрать. Ăна хирĕç жилеткăлли, аллисене пилĕкне тытса, автанла сикрĕ:
— Пĕçерет пулсан, тула тух!
«Улпут майрисем» те урисемпе тапа-тапа çаврăна пуçларĕç, жилеткăллă улпут пекех: «Пĕçерет пулсан, тула тух» — тесе такмаклаççĕ. Пиншаклă улпут, алăка яри уçса, тулалла тухса сирпĕнчĕ, ун хыççăн виççĕшĕ те, кулăшла хуçкаланса, чупса тухрĕç.
Пӳртри хĕрсем ахăлтатса кулсан-кулсан, Марук ятли сиксе тăчĕ те, ик аллине шарт çапса, кăшкăрса ячĕ:
— Ара, хĕрсем, икĕ кукăль çук! Леш улпут çаклатса кайнă, ахальтен пĕçерет тесе ташламарĕ, ăçтиçук! Тӳсме çук мăшкăл!
— Ай, тур, тур! Чăнах та! Хăваласа çитес! Жилеткăллă улпучĕ Антун маткиччĕ! — шапăлтатаççĕ пурте.
Темиçе хĕр, тумтирĕсене тăхăнса, урама чупса тухрĕç, анчах нумай тăмарĕç, каялла вирхĕнсе кĕчĕç:
— Ай, турă, хăрушă çветкисем килеççĕ!
— Миçен?
— Тăваттăн!
Марук Лисук патне пычĕ те ăна пăшăлтатса хăлхаран çапла каларĕ:
— Пĕр шуйттанĕ мана ярса тытрĕ те «Станук Макçи хĕрĕ кĕçĕр ăçта?» —тесе ыйтрĕ. Çатрасем пулмалла, леш куштан Якур, хăй арăмне хĕнесе вĕлерекен. Вăл сана вăрлама шут тытнă, теççĕ. Асту!
Лисукăн тутисем чĕтресе илчĕç, вăйĕ чакрĕ. Вăл тĕпелти сак çине, Николай çумне, пырса ларчĕ. Çав вăхăтра пӳрте тăватă хура шуйттан пырса кĕчĕ, чĕн саламачĕсемпе шартлаттарса, пӳрт маччине пĕрер çапса илчĕç. Вилес пек хăраса ӳкнĕ Иркка кăмака хыçне тарса пытанчĕ.
— Хăшĕ кунта çылăхлă çын? — ыйтрĕ хĕрлĕ сăмсалли. — Ăна эпир тамăка илсе каятпăр.
— Пирĕн хушăра çылăхлисем çук-ха, — терĕ Варкки.
— Шыраса пăхар! — терĕ шуйттан, вăрăм та çинçе пӳрнеллĕ хура аллине кăмака хыçнелле тăсса.
— Эсир пысăккисене хăратăр, анчах пĕчĕккисене ан тивĕр! — хыттăн, хушнă пек, каларĕ Николай.
Ялти ахаль çын каланă пулсан та, ун сăмахĕ тӳпелешме сăлтав кăна пулса тăратчĕ, анчах ку çынни урăхла...
— Тивмĕп! — терĕ хĕрлĕ сăмса. — Эпир сире тамăк ташши ташласа парăпăр!
Тăватă шуйттанĕ те пĕр ункă пулса хире-хирĕç тăчĕç, чĕн саламачĕсемпе армак-чармак çинçе урисене çапаççĕ, хура шăмăран тунă хура чĕрнисем урайне шăк-шак перĕнеççĕ, шĕвĕр мăйракаллă пуçĕсене сиктереççĕ, шăлйĕрен маскисем татах хăрушланчĕç. Сиккелерĕç, хуçкаланчĕç — ташă тухмарĕ. Тăваттăшĕ те урайне пĕр харăс выртрĕç, хура вăрăм чĕрнеллĕ пӳрнисемпе урайне чĕрнĕ пек туса хыпаларĕç, тем пăшăлтатрĕç те ним сăмах чĕнмесĕр тухса кайрĕç.
Тăваттăшĕ те Çатрасем пулас, — терĕ Варкки.
— Пурте çавăнти куштансем, — терĕç хĕрсем.
Хăш шуйттанне мĕнрен палласа илни çинчен калаçнă вăхăтра алкумĕнче виле юрри юрлани илтĕнчĕ, вара, алăка яри уçса пăрахса, пуп кĕчĕ. Аллине вăл пысăк йывăç хĕрес тытнă. Хыçалтан тиечукпа тиякăнĕ ĕнĕрлесе юрласа кĕчĕç.
— Воспоти, плохослови! Сирĕн кунта вилĕсем пур-и? — терĕ пуп тумли, питне хĕрлĕ хăмачпа хупланăскер.
— Никам та вилмен-ха, — терĕç пӳртрисем.
— Ача ят хумалли пур-и? — каллех ыйтрĕ леш.
— Ача никам та çуратман, çуратнă пеккине ят хурса пĕтернĕ.
— Венчет тумалли çук-и?
— Çĕнĕ çул иртсен, венчете кĕрĕпĕр, е çимĕк хыççăн...
— Апла пулсан, ку çуртри çынсен сывлахĕшĕн кĕл тăвас, — терĕ пуп, чиркӳ кĕввипе такмакласа:
Воспоти, тур амăш,
Ăçта пирĕн хур амăш?
Çĕçĕ айне лекрĕ-ши?
Хурчăка тапса кайрĕ-ши?
Ыттисем вара:
— Хурчка тытса кайрĕ-ши?.. — тесе тăсрĕç тепĕр хут.
Малалла вара нимле намăс картне ларман сăмахсемпе кĕлтăва пуçларĕç.
Хăш-пĕр хĕрсем пек, Лисук та вăтаннипе питне аллисемпе хупларĕ.
«Служба» пĕтнĕ хыççăн тиечукĕ куркапа шыв илчĕ, тиякăнĕ хĕвĕнчен пăру хӳри кăларчĕ те шыва чиксе илсе йĕри-тавра «святуй вода шывне» сапма тытăнчĕ; пупĕ пӳрне тăршшĕ хур шăмми ăшне темле хура чул татăкĕ пек япала кĕртсе лартнă, çавна йĕпетсе, хĕрсен çамкисем çине лапкипех хĕрес хыва пуçларĕ.
Ку хура чул татăкĕ шĕпĕне çунтарса пĕтерекен эмел иккенне пĕлмесĕр, хĕрсем, тутăрĕсене çӳлелле шутарса, çамкисем çине хĕрес хуртараççĕ. Пуп Лисук патне çитрĕ.
— Ман çылăх каçарттармалли çук. Эпĕ çылăхсăр. Кай кунтан! — терĕ Лисук, пупа урипе тĕртсе. Ирккапа Кĕтерук Николай ури хыçне, сакайне пытанчĕç; пуп Николай патне пыма хăймарĕ.
Çветки ушкăнĕ ĕнĕрлешсе тухса кайсан, хĕрсем хăшне паллани çинчен калаçкаласа илчĕç.
— Пупĕ кам пулчĕ çав?
— Варлам ывăлĕ-çке.
— Тиечукĕ хĕрарăм пулас?
— Тиечукĕ, ара, Тихха Натюкки.
— Хулăн саспа юрлакан арçын — Малля!
— Тиякăнне палламалла мар. Камччĕ-ши?
— Ăна палламалла мар çав, такам пулчĕ...
Кулкалаççĕ хĕрсем, анчах вĕсем, мĕскĕнсем, хăйсен çамкисене шĕпĕн пĕтермелли эмелпе сĕрсе кайнине чухлаймаççĕ. Ыранах «хĕрес» темле ылхан кĕлеми пек хуп-хура çунтарса тухĕ, икĕ эрне хушши çĕрĕ, тепĕр эрнерен хăпăнса ӳкĕ, анчах нумай вăхăт какайланса тăрĕ, вара хĕрсем нумай вăхăт суккăр карчăксем пекех çамкисем çине тутăрĕсене антарса çӳрĕç, халăх умĕнче курăнма вăтанĕç.
Николайпа Лисук çветки камичĕсене — кулăшлисене те, усаллисене те курса тăрансан кайма ура çине тăнăччĕ çеç — алăк яр уçăлса кайрĕ те ешĕл тенкĕсем çакса тултарнă мăйçиххиллĕ çын килсе кĕчĕ. Килти ахаль сăхман тăхăннă, пуçĕнче хăлхасăр та çиелте тирсĕр çĕлĕк, питне куçĕ тĕлĕнчен шăтарнă пир татăкĕпе хупланă, мăйне хыçалтан та, малтан та пиçиххи таранах усăнса тăракан шапасенчен мăйçиххи туса çакнă. Ăшăнма ĕлкĕреймен шапасем пĕр хускалмасăр йĕркеллĕн выртаççĕ.
— Ай, тур-тур, мĕн çакнă эсĕ? — хĕрсем сак çинчен тăрса кăмака умне пыраççĕ.
— Тенкĕллĕ мăйçыххи вăл, тенкĕллĕ мăйçыххи, — тет, леш, хулпуççийĕсене сиктеркеленĕ май шаписене силлесе.
Кăмака тăмĕ хĕрĕнсе ярăм-ярăм çурăличчен хутса ăшăтнă пуртре шапасем чунланса йăшăлтатма, этем мăйĕ патнелле туртăнса урисене чаркалама пуçларĕç.
Сакайĕнчен тин çеç тухнă Иркка, йăшăлти шапасене курсанах, тарса пытанма хатĕрленнĕччĕ, анчах хăрушă этем ун умне пырса тăчĕ.
— Эсĕ чунлă укçасене кур-ха, — терĕ вăл, сиккелесе лăстăр-лăстăр силленчĕ, вара шаписем шуса анчĕç.
Иркка шари çухăрса макăрса ячĕ, Николая хулĕнчен пырса çапăнчĕ.
Хĕрсем кăмака патĕнчен урай варрине сиксе тухрĕç, çиленсе кăшкăрашрĕç.
— Тухса кай, йĕрĕнчĕк!
— Палларăмăр сана!
— Ăçтиçук.
— Парăп сана çамкуна çветки миталĕ! — терĕ те Варкки, ухват ярса тытрĕ, çиллипе çапатчĕ те пулĕ, анчах шапаллă çын пӳртрен васкавлăн тухса кайрĕ.
— Урăх çветкисене кӳртмĕпĕр, çитет! — терĕ Паççи.
— Çитет! — терĕç хĕрсем. — Хамăр ушкăна кĕтсе илĕпĕр те йĕтес çиме пуçлăпăр.
— Эпир те каяр ĕнтĕ, — терĕ Николай.
Хĕрсем вĕсене тем пек йĕтес çиме хăварасшăн пулчĕç, анчах вĕсем хăна пулас темерĕç: тăваттăшĕ те пĕрле киле тухса кайрĕç.
8
Тăван кил-çурт, тăйлăк-тайлăк ларсан та, çап-çара пӳлмесенчен шăшисем тахçанах тарса пĕтнĕ пулин те, салтака хăй патнех туртать, окопра чухне те, суранланса ахлатса выртнă чухне те асран каймасть. Салтак, хăй килне çиленсе мар, юратса таврăнать. Ваçка Станук Макçине тĕл пулнă хыççăн вокзалри сивĕ сак çинче хутланса чылаях выртрĕ, килне хăвăртрах çитсе ӳкес тесе шухăша кайса сĕмленчĕ. Каçалапа тин Хăвалăх ялĕнчи йыснăшĕ хыçлă çуна кӳлнĕ лутра лашипе лĕпсĕртетсе, килсе çитрĕ. Кĕрĕк çийĕн чаппан тăхăнса улăм ăшне паштах кĕрсе выртсан, Ваçка ĕнтĕркеме чарăнчĕ, йыснăшĕпе пăртак калаçкаласа илчĕ те тутлă ыйха путрĕ. Вăл халиччен хăрушă тĕлĕксем курнипе вăрана-вăрана тарăхаканччĕ, анчах халĕ силленсе пыракан çăмăл çуна çинче апла-капла пулмарĕ.
Йыснăшĕ тутине пĕрсе вăрăммăн шăхăрнине илтсен, Ваçка тăрса ларчĕ, тăрăсăр хапха юписене курчĕ.
— Çитрĕмĕр, пултăрăм, санăн çĕрле çывăрма ыйху юлмарĕ пулĕ, — терĕ йыснăшĕ.
Вăл çуна çинчен сиксе анчĕ те йăванса каяс пекех тайкаланса илчĕ, — урисем çывăрса кайнă иккен.
— Манăн, йысна, тата тепĕр эрне çывăрмалăх ыйхăм пур-ха, — терĕ Ваçка, хăех анма пикенсе. Анчах йыснăшĕ ăна ачана çĕкленĕ пек çĕклесе илчĕ те килкартине кĕртсе тăратрĕ:
— Хăмла пекех çăмăл эсĕ, шывра та путас çук, — терĕ вăл, вара салхуллăн йăл кулса илчĕ те лаши патне кайрĕ.
Йыснăшĕ хуçалăха тĕреклĕ тытса пурăнакан çынччĕ, хăйĕн килкарти тавра хӳме тытса çавăрнăччĕ. Анчах картишĕ халĕ юхăннă — усал вăрçă шăпчăк пек сахал çывăракан ĕçчен çын çунатне те амантнă.
— Эсĕ мĕскер ман юхăннă кил-çурта пăхса тăратăн, кĕр пӳрте, — терĕ лупас айĕнче лашине тăваракан йыснăшĕ.
— Сывлăш лайăх кунта, йысна.
— Йĕри-тавра çап-çара, сывлăш кăна тăрса юлнă çав.
— Пăртак тăрам-ха, — терĕ Ваçка. Хăйĕн туйисем çуна çинче тăрса юлнине калас темерĕ вăл, мĕншĕн тесен йыснăшĕ станцăра тăхăнтарнă кăçат ăшĕнче ури ывăннине сиссех каймарĕ.
Хапха умне икĕ тулли витре йăтнă хĕрарăм пырса çитрĕ. Витрисем кĕвентине хуçас пек авăнтарнă, хăй хура çăм тутăрне куçĕ çине антарса çыхнă. Хапха яр уçă иккенне курсанах вăл икĕ витрине урама лартрĕ, чупсах кĕме тăчĕ, вăйĕ çитеймерĕ, васкаса утса пырса, Ваçкана ыталаса илчĕ.
— Эй, шăллăм, — терĕ вăл, урăх ним те калайми пăвăнчĕ те ӳлесе макăрса ячĕ.
Арçын чĕри çирĕп. Вăл йывăр хуйха-суйха та тӳсме пĕлет. Ваçка хăйне хăй паттăр тытма пикенчĕ, анчах малтан куçĕсем йĕпенчĕç, вара тем чăмакки карланка пӳлсе хăпарчĕ; хăй мĕскĕне тăрса юлни аса килчĕ. Вăл тусеймерĕ, аппăшне ыталаса йĕрсе ячĕ, йĕни ăна пур йывăр шухăшран кантарнă пек туйăнчĕ, ыратма тытăннă чĕри сасăртăк лăштах кайрĕ, кăкăрĕнче çук пек пулчĕ. Аппăшĕпе шăллĕ нумайранпа пĕрне-пĕри курман. Нумай инкек-синкек тӳснĕ хыççăн ыталашса чунĕсене кантарни вăраха-ши тăсăлчĕ, вĕсене Ваçка йыснăшĕн сасси тăна кĕртрĕ.
— Кăмăлна ан хуç ĕнтĕ, пултăрăм! — илтĕнчĕ çав самантра йыснăш сасси. — Эпĕ сана туюсене пама мансах кайнă, уру ывăнчĕ пулĕ.
Аппăшĕпе шăллĕ иккĕшĕ те аллисене лăшт усрĕç, пĕр-пĕрин çине пăхса илчĕç — пичĕсем тăрăх иккĕшин те куççуль шăрçисем шуса анаççĕ. Аппăшĕн çамки çине чылай кăвакарнă çӳç пайăрки ӳкнĕ; шăллĕн хăлхаллă çĕлĕкĕ пĕр енне пăрăнса кайнă та уçăлса юлнă тăнлав çинчи çӳçĕ кăвакарчăн çуначĕ пек чăпар курăнать.
Вĕсем иккĕшĕ Ваçка салтака кайнă чух Йĕлмекассин укăлча хапхи патĕнче уйрăлнăччĕ.
— Шăллăм, ан кулян! Эпир кантăр мар-ха, тăпраран татăлман, чĕрĕлĕпĕр, — терĕ аппăшĕ, хăй питне аллипе шăлса илсе. — Эсир кĕрĕр-ха, манăн мунчана йĕркелес. — Аппăшĕ вăй тапса тухнă пек тикĕссĕн кăна тăп-тăп утса кайрĕ.
Аппăш мĕн каланине Ваçка чи малтанах ăнланса илеймерĕ. «Эпир кантăр мар-ха» тени мĕне пĕлтерет вара? Ваçка шухăшланăçем çапларах ăнланса илчĕ. Кантăр шыва хутсанах икĕ эрнерен сӳсленет, вара унăн малалли ĕмĕрĕ çук — сӳсĕ те шăмми юлать. Вĕсем, аппăшĕпе иккĕшĕ, теветкел çынсем, икĕ çулталăк хушшинче кăвакарчĕç, анчах вĕсен малалли ĕмĕрĕ пур, ĕмĕрте асап хыççăн савăнăç та, телей те килĕ.
Тимĕр вĕçлĕ туйипе икĕ картлă йывăç пусмана кĕмсĕртеттерсе, Ваçка пӳрте кĕчĕ. Чăлт шурă юр çутипе шарнă куçĕсем çурма тĕттĕм пӳртре ним курми пулса тăчĕç, тĕпсакайне анса кăйнă пекех пулчĕ. Вăл пӳртре чи малтан пăрăва асăрхарĕ, пăру Ваçка патне пычĕ, ун кивĕ шинелĕн аркине шăршларĕ, анчах хыпма килĕшмерĕ — вăрçă тĕтĕмĕ çапнă, юн лекнĕ шинеле чăмлама кăмăллă мар иккен.
Пуç хурални сирĕлнĕçем салтак умне ăшă пӳрт ăшчикки тухса пычĕ. Тĕпелти сак çинче виçĕ хĕрача ларать — вĕсем халĕ çеç пуканелле вылянă пулмалла. Пĕр çичĕ çулхи ача урай варринче тăрать. Чи асли, пĕр вун иккĕри хĕрача, пукан çинче ларать — вăл çăпата тирет. Халĕ çеç кĕрлесе ларнăскерсем, палламан салтака курсан, шăпăртах пулчĕç. Ирĕлекен чӳрече çинчи пăр шывĕ урайĕнчи савăт çине пат-пат ӳкни кăна илтĕнсе тăчĕ.
Шухăшсем
Did you know that your website ch...
Прочитал от и до...
Your website, chuvash...
What if your website chuvash...
Your website, chuvash...
Elegir el mejor financiamiento inmediato...
Are you making the most of the potential...
What if your website chuvash...
Чăн чăнах та, сатира туйăмĕ Л...
Чăн чăнах та, сатира туйăмĕ Л...