Электронлă вулавăш

Чăваш ташши... Мĕн тери çывăх вăл çакăнта тăракан çынсене. Чăваш юрри, чăваш ташши вĕсен чун-чĕринче, юнĕнче пурăнать. Авалхи аслашшĕсемпе асламăшĕсем парнелесе, халалласа хăварнă вĕсене çак илеме... Акă Еккĕм Иванĕ, таçтан тупса, Сăрмулат ури айне хăма татки пырса пăрахрĕ. Пуçланчĕ вара... Купăсçă урисемпе кĕвĕ майăн хыттăн тăпăртаттарма тытăнчĕ.

— Сирĕлĕр аяккарах! Ташлама вырăн парăр! — кăшкăрчĕ Еккĕм Иванĕ.

Акă çерем çине, купăсçă çывăхне, Каюков тухса тăчĕ. Халь-халь тӳпене çĕкленес кăйкăр пекех курăнать. Тус-юлташĕсем хавхалатма тапратрĕç. Кĕркури купăсçă енне варман кушакĕ пек ялт! сикрĕ те кăшт пĕшкĕнерех тăрса чĕркуççи хушшипе шарт-шарт-шарт! шарт-шарт-шарт! тутарса хыттăн алă çупрĕ. Унтан тытăнчĕ урисене илтерме... Пĕтĕрттерсе, çавăрттарса пырать. Чĕнтĕрсем, эрешсем тăвать. Хайхи унтан пуçларĕ урăм-сурăм çаптарма. Пăлтăр-пăлтăр çаврăнать, пĕççисене унталла та кунталла тăса-тăса хурать. Çӳллĕ, яштака пĕвĕ силленсе, чӳхенсе тăрать. Лапсăркка çӳçĕ лăстăр-лăстăр тăвать. Урисем халь курăнмаççĕ те темелле. Ну, илтерет те илтерет. Хайхи ташланă майăнах пĕр аттине хывса ывăтрĕ, тепĕр аттине... Халĕ çарранах... Тĕвет те тĕвет. Тус-юлташĕсем ăна хавхалатса хыттăн алă çупаççĕ. «Тавай, тата хытăрах! Сăс кăларса! Карнис кăларса!» — теççĕ вĕсем. Кĕркури татах хĕрсе кайрĕ. Чĕркуççийĕ çине кукленсе, ăна малалла кăларса чупнă пек çаврăнать вăл вăйă карти тавра. Юлашкинчен хоп! хоп! хоп! тесе виçĕ хутчен тем çӳллĕш сике-сике илчĕ те тăп чарăнчĕ, вăйăçа тав туса пуçне сулчĕ.

Юлташĕсем ăна мухтаса аллисемпе хавассăн шапăртаттарчĕç. Бригадир çапла хĕрӳленсех, чунтан ташлани Нинăна килĕшрĕ. Каюков çынсемпе ялан пĕрле пулма тăрăшни, хăйĕн тус-юлташĕсен пурнăçĕпе, ял-йыш пурнăçĕпе пурăнни савăнтарчĕ ăна. Унăн чарусăр шухăлăхĕ, хаваслăхĕ хĕр кăмăлне çĕклерĕ. «Этемĕн яланах этем пулни килĕшет çав», — пăшăлтатрĕ вăл.

Бригадир хыççăн ыттисем те хускалчĕç. Вăйă картине сасартăк акă иккĕн, Еккĕм Иванĕпе унăн шăллĕ Петюк, ыткăнса тухрĕç. Урисене сатуррăн вылятса, хулпуççийĕсене йăлт-йăлт сиктерсе пĕр-пĕрин патнелле, таптаса каяс пекех, ыткăнчĕç вĕсем. Çывăхах, пĕр-пĕрин сăмси умнех, çитсе тăпăрт-тăпăрт! тăпăрт-тăпăрт! сиксе тăчĕç. Унтан шуххăн, пĕр-пĕринчен тарнă пекех, каялла вăркăнчĕç. Вара каллех пĕр-пĕрин патне çĕмĕрттерсе пычĕç. Хальхинче аллисене пĕр-пĕрин хулĕнчен çаклатрĕç те иккĕшĕ пĕрле йăкăш-йăкăш, йăкăш-йăкăш шуса пычĕç. Кĕçех урăм-сурăм ылмаштарма тытăнчĕç урисене. Тĕрлĕ кукăр-макăрсем, кĕлентĕрсем туса... Вара çăмăллăн, шуххăн тăрăс-тăрăс сикрĕç те купăсçа çурăмĕнчен лăпка-лăпка хăйсен вырăнне кайса тăчĕç.

Сăрмулат Павăлĕ çаплах пĕр чарăнмасăр, мăнаçлăн тăсать-ха купăсне. Хутран-ситрен пĕтĕм хăлаçĕпех туртса ярать. Купăсĕ халь-халь шатăрт! татăлса каяссăн, пĕр аллинче унăн пĕр çурри, тепĕр аллинче тепĕр çурри усăнса юлассăн туйăнать. Сăрмулат ăна-кăна пăхмасть. Пуçне хулпуççийĕ çине тата çирĕпрех, таччăнрах пăрса хунă та тутине чалăштарса çамкине картлантарнă. Çĕтĕлме пуçланă купăсне çав-çавах ним хĕрхенӳсĕр туртать те туртать. Çамрăксем пĕрин хыççăн тепри ташша çаптараççĕ. Урăм-сурăм сикеççĕ, савăнаççĕ. Юртукасси çамрăкĕсем юрă-ташă тесен вилсех каяççĕ çав. Çăкăр ан çитер вĕсене, юрлама-ташлама çеç ан чар.

Каччăсем хальхинче Сатлайкина патне чупса пычĕç. Ана аллинчен туртса ташлама кăларасшăн пулчĕç. Нина вĕсенчен вĕçерĕне-вĕçерĕне тарчĕ. Каччисем пурпĕрех хăваласа тытрĕç ăна, çавăтса килчĕç. Нина каллех тарма хăтланчĕ. Чăваш хĕрĕçем çапла-çке. Нихçан та вăйă картине хăйсен ирĕкĕпе тухасшăн мар: ун пек сатурланни илемсĕр тесе шутлаççĕ. Ĕлĕк, Октябрь революциччен тата ун хыççăнхи малтанхи çулсенче те, каччăсем хулăпа çапа-çапа çеç ташша кăларнă хĕрсене. Халь, паллах, никам та хулăпа çапас çук вĕсене. Апла пулин те хĕрсен турткаланса тăрасси, каччăсенчен вĕçерĕнсе тарасси сыхланса юлнă-ха. Тен, кунта хăйне евĕрлĕ илемлĕх те, çепĕç сăпайлăх та пур пуль...

Сатлайкина вăйă картине çапах та тухрĕ-тухрех. Урисене йăкăш-йăкăш вылятса сăпайлăн ташларĕ вăл. Тикĕссĕн каллĕ-маллĕ юхрĕ. Аллисене пилĕкĕнчен тытса, пуçне ухса пычĕ. Вăхăт-вăхăтпа кĕпине кăштах варкăштарса вăр-вăр çаврăнчĕ. Çӳллĕ кăкăрĕ ним силленмесĕр тăп-тăп мăкăрăлса тăрать. Пушмакĕсем пĕр-пĕрне лексе шăкăрт-шăкăрт, шăкăрт-шăкăрт туса пыраççĕ. Пысăк хăмăр куçĕ ăшшăн-ăшшăн тинкерет. Унта хавас кулă пытарăнса тăнă пек туйăнать. Апла пулин те хĕр кулмасть. Хăйне кулам пекрех тытса çеç пырать. Тăп тытнă тутинче те телейлĕ кулă пур пулас. Анчах хĕр ăна та ирĕке ямасть, асăрхануллăн сыхлать...

Çапла ташласан, савăнсан, уяв тусан тракторсем ял еннелле хускалчĕç. Малта ялавлă Сатлайкина тракторĕ кĕрлеттерсе пырать. Ун хыççăн, хур кайăк карти пек, ыттисем...

Тракторсемпе машинăсен паркне çитсен арçынсем часах саланса пĕтрĕç. Каюков колхоз правленийĕ еннелле утрĕ. «Кайса рапорт парас. Пурте пĕлччĕр», — терĕ вăл. Сатлайкина килне васкамарĕ-ха. Тракторне лайăх шăлса тасатма, тирпей кĕртме шутларĕ. Чылайччен аппаланчĕ. Ара, трактор йăлтах тусан айне пулнă-çке. Кунсăр пуçне трактор пайĕсене, ăна-кăна тĕрĕслес шухăш та пур-ха ун. Ака вăхăтĕнче, тен, хăшĕ те пулин пушанса кайман-и, силленкелесе тăмасть-и? Болтсене хытарас. Çапла тĕрмешнĕ май курах кайрĕ вăл: сеялка, плуг кăкармалли тимĕр турта пĕр тĕлтен çурăлнă иккен. Ак тамаша! Юрать-ха хуçăлсах тухман. Хуçăлса тухнă пулсан акари ĕç чарăнса тăма пултаратчĕ. «Кăна мĕнле те пулин, халех электросваркăпа лайăх сыпса хурасчĕ. Тен, ыран ытти бригадăсене пулăшма каймалла пулĕ», — шухăшласа илчĕ Сатлайкина. Вăл тӳрех мастерской еннелле чупрĕ. Микулай ĕçре пур-ши паян, çук-ши? Тем тесен те пулмаллах вăл. Ара, çур аки ытти бригадăсенче вĕçленмен-çке. Апла пулсан мастерскойĕнчен татăлма пултараймаççĕ вĕсем. Акă Сатлайкина мастерскойне çитсе кĕчĕ. Унталла-кунталла тинкерчĕ. Ниушлĕ тухса кайнă Микулай? Нина сăн-пичĕ сасартăк тĕксĕмленчĕ. Пĕр шутланă ĕçе çийĕнчех тума тăрăшать вăл. Нихçан та ырана хăварасшăн мар. Ун пек ырана хăварсан çĕрĕпех шухăшласа выртать, ниепле те йĕркеллĕ çывăраймасть. «Каллех чĕптĕм ыйхăсăр çĕр каçма тивет-ши ĕнтĕ?» — тарăхса мăкăртатрĕ Нина. Унччен те пулмарĕ — салатса пăрахнă автомашина хыçĕнче, мастерской леш пуçĕнче, çулăм симĕссĕн-кăваккăн çутални курăнчĕ, çăтăр-çатăр, чăр-р! тутарни илтĕнчĕ. Сатлайкина чун-чĕри лăштах пулчĕ, пичĕ çинче ăшă кулă палăрчĕ.

— Микулай! Эсĕ-и ку? — терĕ вăл аякранах.

Ăна хирĕç нимĕнле сас-хура та илтĕнмерĕ.

— Микул турă! Миклухо-Маклай! — кăшкăрчĕ Нина.

— Кам унта? Мĕскер? — тинех илтĕнчĕ сасă. Микулай аппаратне ĕçлеме чарчĕ. Мастерскойĕнче шăп. Сатлайкина каччă умне çитсе тăчĕ. Микулай ун çине пăхрĕ. Куçĕ утмăл турат чечекĕ пек кăн-кăвак. Нинăна Микулай пит килĕшсех каймасть пулин те унăн кăн-кăвак куçĕ килĕшет. Тасалăх, именчĕклĕх çак куçра.

— Микул турă! Эсех-и ку? — кăшт кулса илчĕ Сатлайкина.

— Эпех пуль, — терĕ Микулай тем пирки хĕрелсе кайса.

— Пулăшу ыйтма килтĕм эп. Трактор турти хуçăла пуçланă. Тархасшăн, юсаса пар.

— Мĕнле трактор турти?

— Ну, кăкаркăç темелле-и урăхла... Айта пырса пăх-ха.

— Пырса пăхас-ши вара, — хуллен каласа хучĕ Микулай. Вĕсем мастерскойран тухрĕç те часах Нина тракторĕ патне çитрĕç. Микулай тĕплĕн пăхрĕ, тĕрĕслерĕ, вара:

— Да-а... Юсамалла, — терĕ, кăшт тăхтасан васкамасăр хушса хучĕ: — Тракторна илсе пыр мастерской умне. Эпĕ хатĕрленсе тăратăп...

Чăнах та Микулай ку ĕçе хăвăрт та тĕплĕ турĕ. Ĕç вĕçленсен Сатлайкина çине ăшшăн-ăшшăн пăхрĕ вăл. Тем кĕтнĕ пек, тем шыранă пек тинкерчĕ. Тути йăлт-йăлт сиккелесе илчĕ. Халь-халь пĕр-пĕр тӳрккес, кăнттам сăмах персе ярассăнах туйăнчĕ. Çавăнпа пăшăрханчĕ Нина. «Тӳссе ирттертĕр ĕнтĕ. Нимĕн те ан шарлатăр пĕрех хут», — шухăшларĕ вăл. Микулай тутине каллех хускатрĕ, каллех нимĕн те калаймарĕ. Халĕ Нинăна тарăхтармах тытăнчĕ вăл. «Пăрахса каймалла-ши ăна? Пурпĕрех чун-чĕрене юрăхлă сăмах кĕтсе илес çук унран», — вĕçсе иртрĕ Сатлайкина пуçĕнче шухăш. Леш çак самантра тутине татах тепĕр хут сиктеркелесе илчĕ те алне сулчĕ. Мастерской алăкĕ еннелле хускалчĕ.

— Мĕн эсĕ? Ма ним шарламасăрах каятăн? Çиллентĕн- им? — чупса пырса ун çулне картларĕ Нина.

— Çук-çке, çилленмен, — чиперех хуравларĕ Микулай.

— Апла мĕн тата? Калаç. Пире никам та чăрмантармасть-çке.

— Вăтанатăп... Сан умра яланах çапла... Тем пирки...

— Юрĕ-çке. Пулать вăл ун пекки. Халь ак пĕтĕмпех иртсе кайрĕ курăнать...

— Калаçас килет ман санпа. Тахçантанпах. Икĕ çул та пуль. Ниепле те май килсе тухмасть.

— Халĕ ак чи улах вăхăт. Иксĕмĕр кăна...

— Кунта пурне те калама йывăр çав. Вырăнне тупмалла ун валли. Кун пек мастерской умĕнче-мĕнре мар.

Сатлайкина ун çине çивĕччĕн сăнаса пăхрĕ. Хурламалли нимех те çук ун çумĕнче. Ну, çинçерех, хĕсĕкрех хулçурăмлă тейĕпĕр. Вăл, тĕрĕссипе, çамрăк çыннăн çапла пулмалла та. Мĕн, халех мăнтăрлатса ямалла-им ăна. Вун саккăрта кăна-çке вăл. Вăхăчĕ ситсен тĕрекленет, сарăлать. Çынна тӳрех пăрахăçлама, тиркеме юрамасть. Салтака кайса килтĕр-ха. Вара, тен, ялти чи хитре каччăсенчен пĕри пулса тăрĕ. Куçĕ... куçĕ еплерех унăн. Чăн-чăн сенкер тӳпе...

— Мĕн, вырăн тупмалла терĕн-и эсĕ? — ыйтрĕ Нина.

— Аха, — пуçне сулчĕ Микулай.

— Ăна хĕрĕн мар, санăн тупмалла ĕнтĕ.

— Эппин, тупатăп.

— Туп çав.

— Елюкка ĕшнине пыратăн-и? Унти çĕмĕртсем шап-шурă çеçкене ларнă тет.

— Халь унта çӳреме вăхăт çук-çке. Манăн çеç мар. Сан хăвăн та...

— Çук çав, — пуçне усрĕ Микулай.

— Ан кулян. Каччăн кулянма, кичемленме юрать-и? — Микулая тăк-тăк тĕккелесе илчĕ Сатлайкина. Вара: — Юрĕ. Хальлĕхе чипер юл. Курăпăр-ха, — терĕ те тракторĕ патнелле ыткăнчĕ. Тӳрех кабинăна хăпарса ларчĕ. Пĕр-ик минут иртрĕ-и — трактор тапранса та кайрĕ. Вĕтĕр-шакăр чулсене аяккалла сирпĕтсе хыттăн кĕрлесе ыткăнчĕ вăл. «Манăн пĕтĕм шухăш-туйăма таптаса каймарĕ-ши çак трактор?» — ассăн сывларĕ Микулай.

Микулайпа тĕл пулса калаçни Сатлайкина чун-чĕрине самаях хускатрĕ. Тем пирки чылаях çывăхланнă пек туйăнчĕ ăна çак йĕкĕт. Начар çын мар Микулай. Яланах мастерскойра тĕрмешет. Ытти хăш-пĕр çамрăксем пек, эрех-сăра ĕçсе, шухăланса çӳремест. Хăй ĕçне кӳлĕннĕ те вăл ытти ун пек-кун пек япала çинчен шухăшласах та каймасть пулас. Хăюсăрлăхĕ пур ĕнтĕ. Анчах пурăна киле унран тасалса пыма та, чăн-чăн çын картне ларса çитме те пултарать. Ашшĕ-амăшĕ те сăпай, йĕркеллĕ çынсем. Нихçан та вăрçса-харкашса çӳремен пуль. Тикĕссĕн, шăкăл-шăкăл пурăнаççĕ. Çулĕпе çамрăкрах-ха Микулай. Çалах та вĕсен хушши пысăк мар, сисĕнес те çук. «Тен, çак Микулай еннеллех туртăнмалла мар-ши? — шухăшларĕ Сатлайкина. — Кĕркурипе пурпĕрех пурнăç майлашăнса çитес çук. Унпа пĕрле пурăнма тытăнсан та арăмĕ кун памĕ. Ăçта курнă унта çӳçе тăпăлтарса илме хăтланĕ. Хăрассине хăрасах каймастăп-ха унран. Вăл пĕрре çапса илнĕ хушăра ăна ик-виçĕ хутчен тутантарса илме те пултаратăп. Çапах та ун пек çапăçса, тĕркĕшсе пурăнни, яла култарни лайăх мар-çке. Çук, çын телейĕ, савнăçĕ кирлĕ мар мана. Пĕтĕм телей, савăнăç хамăн пултăр. Никам та пырса сĕртĕнменни, никам та янтăласа паманни. Унсăрăн ĕмĕр тăршшĕпе шухăшласа çӳреме, сăмах илтме тивет. Эп ун пек тĕркĕшĕве-мĕне килĕштерместĕп. Пурăнас тăк чăн-чăн пурнăç пултăр вăл. Çутă, хаваслă. Купăс пек янăравлă, илемлĕ. Ара, сисетĕп-çке. Тахçантанпах сисетĕп... Микулай çунать, ăшталанать маншăн. Ăçтан пĕлетĕн-ха? Тен, вăл çамрăклăхри суя вут-çулăм кăна мар. Тен, вăл ĕмĕрлĕх юрату пушарĕ. Ун пек те пулма пултарать-çке. Малтанхи юрату нихçан та асран тухмасть, чи вăйлă, чи хитре юрату вăл теççĕ-ха. Ăна чылайăшĕ нихçан та манаймасть тет. Ун пек калаçнине темиçе çынтан та хам хăлхапа хам илтнĕ. Кĕнекере те вуланă. Апла тăк хама сиввĕн, мăнаçлăн тыткалас мар Микулай умĕнче».

Вăт çакăн пек ĕмĕтленме тытăнчĕ Нина Сатлайкина. Çак ĕмĕт-шухăш унăн вăйланнăçем вăйланса пычĕ. Çавна май Микулай пĕвĕ-сийĕ те, сăнĕ-пичĕ те кăмăллăрах курăнакан пулчĕ ăна. Кăн-кăвак куçĕ кăна мар, вăрăмрах мăйĕ те, хăлхисем те, цыган çӳçĕ пек хуп-хура кăтра çӳçĕ те, пуç тăрринчи ула-чăла карттусĕ те ытла та килĕшет ăна халь.

Çав вăхăтрах çӳллĕ те яштака пӳ-силлĕ, сап-сарă кăтра бакенбарда ӳстернĕ, тăрăхла питлĕ, хурчăка пек авăнчăк сăмсаллă Кĕркури те ун умĕнчех тăрать-ха. Чăн-чăн чăваш юманĕ пек курăнать. Сатлайкина Анчăк çырми хĕрринчи сарлака туратсемлĕ ватă йăмра айĕнче тăнине нихăçан та манас çук. Манма тем пекех тăрăшсан та... Пурпĕрех... Нина питне, мăйне сăтăркаласа илчĕ. Пĕтнĕ-ши унти мăкăль-шакăльсем, хăпарса тухнисем... Çук, лексех каймаççĕ халь. Сатлайкина хăй сисмесĕр тенĕ пекех ăшшăн кулчĕ. «Чĕререн кăларма пултарайăп-ши ăна? — ассăн сывларĕ вăл. — Темле çав. Йывăр пулать мана. Чăтма çук асаплă пулать. Тепĕр чухне чун-чĕрене ниепле те итлеттерме çук теççĕ-çке. Ниушлĕ манăн та çаплах килсе тухĕ? Ниушлĕ итлеттереймĕп чун-чĕрене?»

Сатлайкина пуçĕнчи шухăш-тĕллев икке уйрăлчĕ темелле.

 

9

Çĕр улми лартса пĕтерсен Каюков бригадинчи ĕçченсен каллех пĕр ĕç хыççăн тепĕр ĕç тупăнсах пычĕ. Хире тислĕк кăларчĕç. Минераллă им-çам кӳрсе килчĕç. Тыр-пул пухса кĕртмелли техника пирки те ăшталанмалли, тăрăшмалли нумай тупăнчĕ. Каюков бригадир колхоз правленине кашни кун тенĕ пекех кĕрсе тухрĕ. Çĕнĕ меслетпе ĕçлеме тытăннă хыççăн ларма-тăма та вăхăт пулмарĕ. Пĕрин пирки калаçса татăлмалла, теприн пирки. Чи малтанах çĕр пирки хытă тăма тиврĕ. Ара, нарядсăр ĕçлекен бригадăн паян пĕр хирте, ыран тепĕр хирте ĕçлеме май çук-çке. Кайăк пек тĕрлĕ тĕле вĕçе-вĕçе ӳкме пултараймасть вăл. Ăна валли яланлăх уй-хир кирлĕ. Çав уй-хирте хăй хуçа пултăр. Никам та пырса ан сĕкĕнтĕр вĕсен ĕçне. Мĕнле калас, никама пăхăнман патшалăх пек туйса тăтăр хăйне çав бригада. Унсăрăн епле-ха? Унсăрăн, тӳрех калас пулать, аккордлă-премиллĕ бригада тума май çук. Çакăн пирки колхоз правленийĕнче самай пысăк тытăçу пулса иртрĕ. Правлени ларăвĕнче ку ыйтăва хускатсанах Каюков çине хăр-хар сиксе ӳкрĕç. «Ăна мĕншĕн чи лайăх хирсене памалла-ха? Начар хиртех тухăçлă тыр-пул туса кăтарттăр вăл. Унсăрăн мĕн тума кирлĕ-ха çĕнĕ меслет?» — терĕç. Колхоз председателĕ тем пекех тăна кĕртме тăрăшрĕ. Йĕркеллĕ, шăкăл-шăкăл ăнлантарчĕ. «Вĕсене уйăрса пама палăртнă хирсем — чи лайăххи мар. Шăпах халсăр, ырхан хирсем вĕсем», — терĕ вăл. Тĕрлĕ цифрăсемпе çирĕплетрĕ çакна. Иртнĕ виç-тăватă çул хушшинче мĕнлерех тухăçлăх панă-ха вĕсем? Йăлтах каласа кăтартрĕ. Çак хирсене им-çам еплерех сапнине те цифрăсемпех çирĕплетсе пачĕ. Ытти хирсене сапнă пекех сапнă иккен. Ытлашши те мар, катăк та мар. Лешсем вара çав-çавах парăнасшăн пулмарĕç. Хăйсен сăмахне тӳрре кăларас тесе тем те пĕр турта-турта кăларчĕç. Те кĕвĕçеççĕ вĕсем çĕнĕ меслетпе ĕçлеме тытăннисене, те ăнланса çитмен... Шавламаллипех шавласа кайрĕç. Кайсаров çаплах тӳсет-ха. Партком секретарĕ те тӳсет. Юлашкинчен колхоз председателĕ тарăхсах çитрĕ курăнать. Умĕнчи папкине сĕтел çине шалт çĕклесе çапрĕ. «Эппин, кирлĕ мар пуль сире çĕнĕ меслет? Кивĕллех ĕçлер пуль апла. Тавай сасăлар», — терĕ вăл. Капла каласан çынсем самай шăпланчĕç. «Апла мар-ха, Тихон Иванович», «Ун пек хĕрсе ан кайăр-ха. Эпир çĕнĕ меслете хирĕç мар», «Çĕрне çеç тĕрĕс уйăрса парас тетпĕр. Çавăн пирки кăна», — терĕç.

Калаçсан-калаçсан чăнах та пĕр шухăш патне çитсе тухрĕç. Бригадăна кăçал хăй акса, çĕр улми лартса хăварнă хирсене пурне те уйăрса парас терĕç. Чăннипе, кун пирки çур аки пуçланичченех сăмах-юмах пулнăччĕ-ха, çирĕплетессе çеç протоколпа-мĕнпе çирĕплетсе ĕлкĕрейменччĕ. «Никам та хирĕç пулас çук. Васкама кирлĕ мар», — тенĕччĕ ун чухне Кайсаров. Халĕ вара мĕн пулса тухрĕ-ха? Кая юлсан каю шăтать теççĕ. Çавăн евĕрлĕ пулса тухрĕ курăнать. Ну, чиперех майлашăнчĕ. «Шĕкĕр турра», — кулкаларĕ Каюков.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн