Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çĕр çинче

пур çын та паллă –

çуралаç

пĕр пек пурте.

Пирĕн хушăри

усаллăх

ларать пуль

кăштах çӳлте.

Хăйĕн пичетне

лартса,

çынсене

илсе каясшăн.

Çулсене

кукăрлатса,

ытларах

асап парасшăн.

Питĕ нумай

çынсем паян

шуйтан пичетне

чăтаççĕ.

Пичет çапма та

çĕр таян

хăйсемех

пуçа таяççĕ.

Анчах та

тĕрĕс каласан –

ĕмĕрех вăл

çапла пулнă.

Кукăр çулпала

кайсан –

çынсем

çăмăлтарах пуйнă.

Таса шутпа

пурăнакан

мала тухма

пултараймасть.

Ун пек çын вăл

пĕр шутласан –

шăпа урлă

утса каймасть.

Ĕлĕкхи çын

сăмахĕсем,

пире

пулăшса тăраççĕ.

Таса çынна

кирлĕ вĕсем,

усалсене

усă памаççĕ.

«Сана çич çын

пĕлеç пулсан –

эс паллă çын

ку пурнăçра.

Вĕсенчен

хисеп курсан –

Малалла

Чăтлăхна туртакан çул çинчен

Пăрăнатăп паян — ан çиллен...

Шурлăху астарса çăтиччен

Яланхи çăкçăпа¹ кӳнтелен² —

Сисчевленнĕ ăс-тăн та чĕрем —

Тăрăнтарчĕç черетлĕ çĕмрен:

Ахăртнех, ӳкерме ураран —

Чарăнсан лайăхрах шутлама...

Хуравсем вăранаççĕ аран.

Сĕтĕретĕп каллех хам-хама

Паянтан урăхла çулпала,

Мана мар — хăвна-хăв ултала.

Аран-аран сывлать Вучах...

Халь-халь вилес пекех... Анчах

«Пурнас килет татах! татах!

Тĕнчем, тархасшăн, ан пăрах», —

Пуплерĕ шăппăн йăлăнсах...

... Хускатрĕ кĕлĕ Сывлăша —

Пăтранчĕç Савнăçпа Нуша —

Вылянчĕ куç витмен ăрша.

«Пурнах, пĕр ăстрăм, апăрша —

Качча паратăп Варкăша...

Ăшшу — пахха, çутту — таса,

Хальччен пайтах пайта³ курса,

Яту тухман⁴ тӳсме хаса⁵...

Витместĕп кĕлпеле тусан

Ман хĕр хуçу пулсассăн сан».

— Курса, туйсаччĕ — ытарман...

Хуçам е тарçăм — пултăр ман,

Вĕçертмĕп урăх ытамран,

Сиксе ташлатăр паянтан —

Вăй патăр çеç — хыпса çунам.

Тĕнче пилленĕ витĕме

Ĕненнĕ чух пулмасть вилме.

Ик вăй-хăват пулсан пĕрле

Ăшах — хĕлле, çутах — çĕрле:

Вучах вĕçертмĕ Варкăшне.

Тĕлĕрет уйра калча

Витĕнсе шап-шур юрпа.

Ешĕлскер шăнмасть пачах

Кăпăшка кăна тумпа.

Шăнас çук-ха хурăнсем —

Шурă шупăрлă вĕсем.

Сивĕ-çке юр пĕрчине,

Çав тери черченскере.

Ман шăнкăрч радиопа юрлани Пракуха питĕ кĕвĕçтерчĕ. «Шăнкăрчна мана сут», — тесе вăл темиçе хут та çыпçăнчĕ. «Эп кайăк сутса услам тăвакан сутăç мар», — терĕм те, кӳренчĕ, пушшех вĕчĕхме пуçларĕ.

— Юрĕ. Ман шăнкăрч санăннинчен те лайăхрах юрлĕ-ха! — терĕ те пирĕн патран мăн кăмăллăн трăнтлаттарса кăна утса тухса кайрĕ вăл ун чух.

Мĕн тума шут тытрĕ-ши ку?..

Хĕвел çӳллĕрен çӳллĕрехе улăхса пынă май юр ирĕлсе малтан çуртсем, унтан уй-хирсем те улаланчĕç, çырмасенче шыв шăнкăртатса юхма пуçларĕ. Акă, çуркунне пулнине пĕлтерме васканă кураксем килсе те çитрĕç. Вĕсем хыççăн — шăнкăрчсем…

Çакăн пек чип-чипер кун пĕррехинче Пракух темшĕн шкула пымарĕ. «Чирлесе ӳкмерĕ-ши ку», — тесе, эпĕ ун патне шкултан таврăнсанах чупса кайрăм.

— Ну, вăт, куртăн-и? — çав тери савăнăçлăн кăшкăрса ячĕ вăл эп пырса кĕнĕ-кемĕн. — Манăн та пур халь шăнкăрч!

Чăнах та, пĕчĕкçĕ читлĕх майлаштарнă хайхи, унта пĕр шăнкăрча хупса лартнă.

— Ăçтан тупрăн? — ыйтрăм эпĕ.

— Хам тытрăм. Йăвине кĕчĕ те шăтăкне шăчăпа вăшт! çех хупларăм, — питĕ ăслă ĕç тунă пек мухтанчĕ Пракух.

Малалла

Туслăха йӳнеçтернĕ сăмах

Чĕлхӳнтен ыткăнса тухсанах

Пăрăнас йӳтĕме⁶ хупласах

Вырăнтах тăтăм эп — тăп-тăпах.

Ах...

Çăварна çĕнерен авăрлах⁷ —

Шăтарса пăтала тарăнрах —

Ĕмĕре ас туса юлмаллах,

Чăтнипех каçаратăп, паллах.

Ах...

Пăтала — хăрамастăп пачах:

Хаярна кăларсассăн анчах,

Çухату тутине туйсанах,

Ӳкĕнсе лăпланатăн — хăвах.

Ах...

Çылăхсен хуппинчен шуратсамччĕ мана:

Сывлайми йӳçĕхсе тăракан ăшăма

Куççулӳ тумлатса тасатсассăн кăна

Çĕнерен çуралать чĕм-хавал⁸ пурăнма.

Эрлĕкпе⁹ кӳпчесе чăмăрланнă пуçран —

Хăвăла кайиччен¹⁰ — чĕрсе юл шухăша:

Сăмахшар вакласа турасассăн кайран

Ахăртнех, асăрхатăн курман курмăша¹¹.

Тавăру-тарăху мăййинчен¹² хăтарма

Хавалу, тивĕçӳ çитмелле, пулмаллах.

Пурнăçпа вĕресе тăракан хурана —

Тасалсан — тĕс кĕртмелĕх ăсанăп хамах.

Хăвăн çине

тăрăш пăхма,

хăвна çын

вырăнне лартса.

Тăрăш хăвна-ху

хак пама,

паллисене

кăшт хăпартса.

Ман шутпала,

хăпартмалла –

хăвна-ху çиме

ан шутла.

Хăвна тата

юратмалла,

анчах та

ан пултăр ытла.

Ытларах

пурнăçа юрат –

вăл уншăн

пулăшать сана.

Пурнăçăн

лармалли турат –

ун чух

çирĕпленет кăна.

Ăçта каймаллине

курсан,

хăвăн утăмсене

туйсан –

кая та нихçан

юлмастăн,

ытла сиккипе

каймастăн.

Чăвашăн паллăхĕ –

вăйра,

никам

пуласшăн мар кайра.

Чăвашăн лайăх

пĕлмелле –

пирĕн пĕрмай

çĕнтермелле!

Çĕнтерӳ

паллăрах пулсан,

чăваш çĕрне

тымар ярсан –

паллă халăх

пулăттăмăр,

тата аван

пурăнăттăмăр.

Пирĕн чăваш

ĕçпе пуян,

нихçан та вăл

пулман наян.

Анчах мĕнле

ĕçлесессĕн те –

темшĕн чăваш

çĕкленеймест,

те Турă

пулăшни çитмест.

Çӳлти Влаçра

ларакансем,

пирĕн çине

пăхмаç вĕсем.

Çĕр айĕнче

пирĕн нефть çук,

газ пур пулсан –

шыракан çук.

Шырас тесен,

вăл тупăнать –

ун чух пурнăç та

улшăнать.

Хальхи вăхăт

пирĕншĕн мар –

хресчен ĕçĕсемпе

пурнар.

P.S. Пирĕн паян

кун пек шăпа –

пирĕн патран

чупмасть труба.

Чăваш нимрен те

Малалла

Пирĕн яла кашни çуркунне шăнкăрчсем тем чухлĕн вĕçсе килеççĕ. Эх, юрлаççĕ вара! Çав тери савăнăçлăн, çунаттисене ал çупнă пек çапса, хавасланса шăрантараççĕ хăйсен юррине.

Эпир, ачасем шăнкăрчсем валли кашни çул çĕнĕрен çĕнĕ вĕллесем туса хатĕрлетпĕр. Ку çуркунне эпĕ виçĕ вĕлле турăм. Пĕр вĕллине урамри йăмра çине, теприне — кил картинчи вĕрене çине, виççĕмĕшне — анкартинчи хурăн тăррине çыхрăм.

Пирĕн тĕлте, урамăн тепĕр енче, Нилыч мучи пурăнать. Ĕнтĕ ватă вăл, сакăр вунăçултан та иртнĕ пуль. Нилычăн пӳрчĕ умĕнчи йăмра çинче те пур шăнкăрч вĕлли, вăл вĕлле пирĕн чӳрече витĕр те курăнсах ларать.

Нилыч мучи вăл вĕллене туса çыхни темиçе çул та иртнĕ ĕнтĕ, çыхнă кантри те çĕрсе кайнă. Çавăнпа пĕррехинче, таçтан вăйлă çил-тăвăл килсе тухсан, çав çĕрĕк кантра татăлса кайрĕ те, шăнкăрч вĕлли çĕре ӳкрĕ.

Эпĕ, вĕлле ӳкнине курсан, часрах урама чупса тухрăм. Ак инкек: вĕллен тĕпĕ йăви-мĕнĕпех тухса ӳкнĕ, çĕмрĕк вĕлле патĕнче тăватă чĕпĕ хăранипе пĕри те тепри çăварне уçса: «Ан тив мана! Ан тив!» — тенĕ пек выртаççĕ. Пĕчĕкçеç кăна-ха вĕсем, çунаттисем ӳсмен, тĕк вырăнне шурă хăвăл пĕрчĕсем шăтнă çеç. Шăнкăрчĕсем — амăшĕпе ашшĕ — мана кĕç-вĕç сăхса илес пек вĕçе-вĕçе пыраççĕ, чĕриклетсе кăшкăраççĕ, вĕсен йăвине эпĕ çĕмĕрнĕ теççĕ пулмалла.

Малалла