Электронлă вулавăш

Наçтука та курасшăнах мар Трашук. Тăртаннă тута пурпĕрех кулать унран, хăмăр куç тăрăхлать, чĕкеç сасси мăшкăллать. Çапах та каччă Мăрзабай хĕрĕ патне киле кĕрес шухăшне пăрахман-ха. Хĕр чĕрине илĕртсе мар, ашшĕне ĕçпе юраса кĕрӳ пуласшăн вăл.

Çăвĕпех хирте пурăнма Мирски Тимук лайăх сăлтав тупса пачĕ ăна. Мăрзабайăн ĕç вăкăрĕсем пур — пĕр кӳлĕмлĕх. Çимун уйрăлнă чух вăкăрсене пайласшăн пулмарĕ. Мучăшĕ вара виçĕ лашаран пĕр лаша çеç хăйне валли хăварчĕ. Çитет ăна: ака тума вăкăрсем пур. Тата юпах тиха çитĕнет. Хальччен Мăрзабай вăкăрсене çăвĕпех хирте тытса курманччĕ. Мирски Тимук çакăн пек канаш пачĕ:

— Çын куçне ан курăнччăр. Самана йĕркене кĕриччен сана Виçĕ Якур йышшисем кулак тесе ан шутлаччăр. Эп: «Вăкăрсене сутрăмăр, укçине Çимунпа пайларăмăр», тесе сăмах сарăп, — терĕ вăл хуçана.

Мăрзабай ăшне тытса кулчĕ, унтан, урăлса çитменскер, аллине сулчĕ те: «Атя, хăтланах. Маншăн пурĕпĕр», — терĕ.

Çимĕк умĕн ирхине Трашук, вăкăр кӳлсе, темиçе урапа йăлăм ути çулса килчĕ. Вăл вăхăтлăха туса лартнă картара утă купине тирпейлетчĕ. Çывăхрах ача сасси илтĕнчĕ:

— Трашук пичче, ăçта эсĕ?

Хирте пĕччен пурăнакан йĕкĕт тĕлĕнсе ӳкрĕ: «Кам шыраса çӳрет-ши мана?»

— Эс ăçтан килсе тухрăн кунта? — тата ытларах тĕлĕнчĕ Трашук, Тараса курсан. — Çуранах килтĕн-им? Епле тупрăн вара?

— Çук, çуран мар. Тимук пиччепе ларса килтĕм. Вăл, кунта кĕмесĕр, тӳрех Хăмăшла именине кайрĕ. Эп çул юппине сиксе юлтăм.

— Мĕн пулчĕ вара? Пиччӳ килсе çитмерĕ-и?

— Кĕтсех тăр! Сансăр тунсăхларăм. Трашук пичче, эс мана утă çулма вĕрент-ха. Эпĕ вара мăн куккасене ĕçре пулăшакан пӳлăттăм.

— Вунă çулхи ачасем утă çулмаççĕ. Эп хам та пĕлтĕр кăна çулма вĕрентĕм. Ан васка. Мăн кукку сансăр та аптраса каймĕ-ха.

— Вунă çулхи мар эпĕ. Çăварни умĕн вунпĕр тултартăм. Вуниккĕре теме пулать. Кĕлеткепе эп вунтăваттăри пек курăнап. Хампа тантăшсем Тарас пичче тесе чĕнеççĕ мана.

— Чăнах-и?! — Трашук кулса ячĕ, ачана лăскакаласа илчĕ.

— Трашук пичче, эп сан валли икĕ çыру илсе килтĕм. Пĕри Çимун пиччерен. Тепри вăрттăн çыру. Кам çырнине хăвах курăн.

Трашук хĕремесленсе ӳкрĕ: «Вăрттăн çыру! Тинех Наçтукран çыру кĕтсе илтĕм-ши?».

Çырусене тăруках уçса вуламарĕ чăтăмлă йĕкĕт, кĕсъене чикрĕ те Тараса пӳрте чĕнсе кĕртрĕ. Ирхи апат тукаланă хыççăн Трашук хăйĕн хăнине çывăхри кӳлĕ патне шыва кĕме ертсе кайрĕ.

Ача шывра чăмпăлтатнă вăхăтра Трашук йăмра айне çыру вулама ларчĕ. Малтан вăл Çимун çырăвне уçса вуларĕ. Вуласа тухрĕ те тарăн шухăша кайрĕ. Вăл пĕлекен чăн лайăх çынсем пурте Совет влаçĕшĕн çапăçма кайрĕç: Рамаш, Çимун, Радаев, Мишша салтак, Илюша. Никам та ирĕксĕрлемен вĕсене, хăйсен ирĕкĕпе кайнă. Çимун пиччене тепĕр хут вăрçă ĕçĕнчен хăтарнă, вăл, ав, киле таврăнма васкамасть-ха. Малтан Самара, темле Воробьев юлташ патне, кайса килесшĕн. Çав вăхăтрах киле таврăнас çул хупланма пултарать, тесе çырать тата. Шурă казаксен çарĕ Самар еннелле тапăннă, Сурачăна çитнĕ. Фронт тени халь ĕнтĕ пĕр аллă çухрăмра çеç.

«Ухмах, — терĕ юлашкинчен Трашук, хăйне хăй сивлесе. — Юмахри телее кĕтсе пурăнатăп çеçенхирте. Мирски Тимук хăй кĕттĕр кунта хуçа вăкăрĕсене. Яла таврăнас та...»

Каччă кĕсъери тепĕр çыру пирки те, Тарас пирки те манса кайнăччĕ. Ура çине тăрса йĕри-тавра пăхкаларĕ те хăраса ӳкрĕ: Тарас курăнмасть! Путман-и вăл шыва?

— Тара-а-ас! — кăшкăрса ячĕ вара Трашук, сехĕрленсе.

— Кунта эпĕ, Трашук пичче. Мĕн кăшкăратăн? — çывăхрах илтĕнчĕ ача сасси.

— Ну хăратрăн мана, шуйттан ачи. Тарăнрах çĕрте шыв сивĕ кунта. Шăнăр туртма пултарать, — çӳллĕ курăк ăшĕнче выртакан ача сассине илтсен, савăнса кайрĕ Трашук.

— Шывра сана кĕтсе ывăнтăм. Атя иксĕмĕр ăмăртса ишер.

— Тăхта-ха, — терĕ Трашук, — ман тепĕр çыру вуламалла-ха. Яла санпа пĕрле эпĕ те таврăнатăп. Кĕт мана, мансăр шыва ан кĕр урăх. Сана асăрхаттарма мансах кайнă: шыв тĕпĕнче çăлкуçсем тапаççĕ кунта.

— Юрĕ, тăхтап. Вула часрах, хĕвел пĕçерте пуçларĕ, — терĕ Тарас.

Тепĕр çырăвне Трашук ку таранчченех Наçтук çырнă пуль тесе тăратчĕ. Уçрĕ те тĕлĕнсех кайрĕ. Кам çырăвĕ? Алă пусман. Наçтук гимназире вĕреннĕ, çапла армак-чармак çырмасть ĕнтĕ. Анланса илчĕ вара йĕкĕт: Кĕтери çырăвĕ пулчĕ-çке ку! йăнăшеене тӳрлеткелесе тухсан, акă çапла вуланать вăл:

«Трашук, ку сăмаха сана хам пуçласа каламăттăм та — çынсем васкатаççĕ. Кĕтери кама юратнине пĕтĕм ял пĕлет, эсĕ çеç суккăрланнă, курмастăн. Иивушлĕ эс çав шĕвĕр сăмсана качча илме шухăшлатăн? Ан ĕмĕтлен, ан хапсăн. Наçтук сана юратмасть. Пирĕн киле Зар Ехим евчисем çӳреççĕ. Тӳррĕнех кала, Трашук: çав хĕрлемесе качча каяс-и, каяс мар-и? Эс мĕнле калăн, çапла пулĕ. Мĕншĕн санран ыйтнине хăвах чухламалла. Сан ирĕку атте ирĕкĕнчен хаклăрах маншăн. Пĕр сăмах çеç кала, халех Хăмăшлана пырса çитĕп. Пушкăрта тухса кайăиăр. Ялтан каяс мар тесен, ялтах юлăпăр. Атте те ним те тăваяс çук мана. Халь Совет влаçĕ. Хĕре ирĕксĕрлеме пултараймаççĕ, тет Кĕркури пичче. Çыру кĕтетĕп, тульккĕ çыриччен малтан лайăх шухăшласа пăх. Асту, тиркекене тирĕк тĕпĕ. Кайран чавсуна çыртас тесен те, çавăрса çыртаймăн. Халех çыр е ху яла таврăн».

Трашук çамки çине тар пăчăртатса тухрĕ. Вăл хăраса ӳкрĕ, ăна Кĕтери халех Хăмăшлана килсе çитессĕн туйанчĕ. Кăшт шухăшласа ларнă хыççăн тата — кулас килчĕ. Ну, Кĕтери! Кун пек арăмпа аптрамăн ача. Чăнах качака таки мар-й?

Каярахпа каччă кулмасăр та шухăшласа пăхрĕ: «Тен, хура куçлă шухă хĕр, чăнах та, ман шăпа пуль? Мĕн кирлĕ-ха тата урăх? Куçĕ-пуçĕ йĕркеллех, ĕçчен, уçă кăмăллă. Каччине юратать... Анчах ма унăн тути Наçтукăнни пек тăртанса тăмасть-ши? Тути çӳхе... Çук. Наçтуксăр пуçне урăх никам та кирлĕ мар! Каятăп ялтан вăл мана качча тухмасан: хăть Пушкăрта, хăть кăркăс енне — Дутовпа çапăçма...»

— Трашук пичче, атя шыва кĕрер ĕнтĕ, пиçĕхсе кайрăм, — нăйкăшса илчĕ Тарас.

Тарас сассине илтсен, Трашук шартах сикрĕ, вара мĕшĕлтетсе хывăна пуçларĕ.

— Трашук пичче, эс манпа пĕрлех яла пыратни? Хăçан кайăпăр?

— Эс ырантан тепĕр кунне Тимук пиччепе кайăн. Эпĕ яла таврăнмастăп.

Тарас ытлашши тĕлĕнмерĕ: пысăккисем мĕн каланине нихçан та ан шан. Пĕр çыру вуласан, капла калаçаççĕ, тепĕр çыру вуласан — урăхла.

Мирски Тимукĕпе Тарас яла хăçан килессине Кĕтери пĕлсех тăрать иккен. йывăç кĕлетсем хушшинчен тухса кĕтсе илчĕ вăл вĕсене. Тарас Трашук çырăвне вăрттăн пама хатĕрленнĕччĕ — Кĕтерн ăна Тимук умĕнчех хупăрларĕ: «Ну, илсе килтĕн-и? Пар часрах!» Тарас кĕсъерен çыру кăларса Кĕтерие тыттарчĕ те хăй каллех шухăшларĕ: «Çапла вĕсем. пысăккисем. Пĕркун никама кăтартма хушмарĕ, халь çын умĕнчех туртса илчĕ».

Кĕтери, чăнах та, никамран вăтанми-хăрами пулса кайнă. Вăл çавăнтах çырăвне уçса вуларĕ, унтан çилленсе сасăпах: «Ухмах!» — терĕ те, тутине çыртса, кĕлетсем хушшине кĕрсе кайрĕ.

Тимук ши! шăхăрса лашине анаталла юрттарчĕ. Тарас тĕлĕнмест, вăл пысăккисен хăтланчăкĕсене сăнать кăна.