К первому Чувашскому Агадую на полуострове Крым Чувашский национальный конгресс, чувашские национальные центры и культурные автономии, министерства культуры двух республик начали готовиться заранее, преодолевая немало организационных и финансовых трудностей. Прошедший 10 июля 2016 года в героической Балаклавской долине города Севастополя Чувашский Агадуй, без сомнения, стал культурным и политическим актом большого масштаба, явлением значительным для ЧНК. О нем много (но весьма однотипно) говорили, писали, показывали в Крыму и Чувашии.
Далее...
Яшка. Ку ӳкерчӗке илнӗ вырӑн.
Чӑваш йышӗ тӗнчере ҫиҫӗмле хӑвӑртлӑхпа чакса пырать (1).
Чӑвашла калаҫакансен, чӑваш чӗлхипе хӑйсен пурнӑҫӗнче куллен усӑ куракансен йышӗ тата хӑвӑртрах чакать (2).
Чӑваш тӳре-шари пур. Чӑваш Наци Конгресӗ пур. Мӗн шутлаҫҫӗ, мӗн палӑртаҫҫӗ вӗсем чӑваш халӑхӗн хальхи аталанӑвӗн тӑрӑмне шута илсе?
Ку тӗлӗшпе мӗн каланисене унтан-кунтан хӑлхана чикнӗ май, куҫ умне акӑ мӗн тухса тӑрать.
Нумаях пулмасть тӑванӑн телефонӗ ҫине СМС-ҫыру килчӗ. «Ывӑлӑр аварие лекнӗ. Ӑна пула ҫынсем аманнӑ. Ӑна тӗрмерен хӑтарас тесен укҫа тӳлеме тивӗ. Ҫак номерпе шӑнкӑравлама пултаратӑр», — тесе ҫырнӑ унта. Тӑванӑм ватлӑх енне сулӑннӑ. Унӑн ывӑлсем те, хӗрсем те пур. Ҫырӑва курсан хӑраса ӳкнӗ вӑл. Ара, мӗнле амӑшӗн тӗпренчӗкӗ пирки кунашкал хыпар пӗлсен сехри ан хӑптӑр? Тӳрех шӑнкӑравлама тӑнӑ вӑл. Юрать, кӗҫӗн хӗрӗ юнашар пулнӑ. Вӑл ултавҫӑсен серепи пулнине тӳрех ӑнкарнӑ.
Вӑхӑт иртнӗ.
Чи начар пурӑнакан хуласен танлаштарӑмне РФ правительстви ҫумӗнчи Финанс университечӗн социологӗсен ушкӑнӗ пуҫарнипе хатӗрленӗ. Хӑш хуласем кӗнӗ-ха унта? Тӗпчев вӑхӑтӗнче ҫынсене хӑйсем мӗнле пурӑннине 1-рен пуҫласа 5-ччен хисеппе палӑртма ыйтнӑ.
Пӗрремӗш вырӑнта – Тольятти. Ку, паллах, кӗтменлӗх. Ара, кунта урапасем туса кӑлараҫҫӗ-ҫке. Предприяти нумай пулсан та хулара ӗҫсӗр арҫын чылай. 700 пин ҫынран 13 проценчӗ – чухӑнлӑх чиккинче. АвтоВАЗ пысӑк конкуренципе тӗл пулать.
Пурнӑҫра пирӗнтен кашниех йӑнӑшать. Тӗрлӗ сӑлтавпа. Тепӗр чух — пӗлменнипе. Тепӗр чух — пӗлекен япаланах е пулӑмах астумасӑр урӑхла персе янипе.
Шел те, кирек епле профессире те йӑнӑшмасӑр май килмест. Хӑшӗсене тӳрлетме йывӑр мар, хӑшӗсем этем шӑпине те татса параҫҫӗ: тухтӑрсем, йӗрке хуралҫисем.
Нумаях пулмасть хампа сиксе тухнӑ тӗслӗхе илсе кӑтартам-ха.Нотариус валли пӗр справка кирлӗччӗ. Тӗрӗссипе, пӗрре кӑна мар-ха, темиҫе те. Анчах пӑтӑрмахӗ вӗсенчен пӗринпе сиксе тухрӗ.
В 1902 году в Казани был выпущен знаменитый фундаментальный научный труд Н.И.Ашмарина "Болгары и чуваши".
В этом труде окончательно обоснована болгаро-чувашская языковая и этническая преемственность.
Повторяю и уточняю: была обоснована окончательно и бесповоротно! В некотором смысле можно сказать, что сие являлось своего рода большой жирной точкой в этом вопросе.
Теория о болгаро-чувашской языковой и этнической преемственности — это не гипотеза, не "точка зрения", не "версия", не досужие домыслы, а стопроцентный научный факт.
Чӑваш Енри ӗҫпе тивӗҫтерекен центрсенче вакансисен шучӗ йышланса пыраҫҫӗ-мӗн, ҫав вӑхӑтрах ӗҫсӗр ларакансен хисепӗ те нумайланать.
Вырӑсла сӑмахпа каласан, ку лару-тӑрӑва парадокс тесе хакламалла-ши — пӗлместӗп. Анчах статистикӑран иртеймӗн. Унтан та ытларах: официаллӑ статистикӑна пур цифра та лекмесен те пултарать.
Акӑ, тӑван тӑрӑхах е паллаканӑмсенех илем. Вӗсен хушшинче ниҫта ӗҫлеменнисем те пур. Анчах нихӑшӗ те ӗҫлӗх центрӗнче шутра тӑмасть. Сӑлтавӗ тӗрлӗрен: ӗҫсӗр ларатӑп тесе паллӑ тутарма район центрне.
2016-мӗш ҫулхи утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Киев хулинче паллӑ Раҫҫейри, Белоруҫри тата Украинӑри тележурналиста Павел Шеремета, автомобильне сирпӗтсе, тискеррӗн вӗлернӗ. 22-мӗшӗнче унпа Киевра сывпуллашаҫҫӗ, ун хыҫҫӑн Белоруссийӗне пытарма ӑсатаҫҫӗ.
П.Г.Шеремет 1971-мӗш ҫулта Минск хулинче ҫуралнӑ. Аслӑ пӗлӳ илсен, ӗҫленӗ. Уйрӑмах — телевиденийӗнче. Малтан — Белоруссийӗн, кайран — Раҫҫейӗн ТВ — ОРТ. Беларуҫ президенчӗ А.Лукашенкона хирӗҫ пулнӑ, ӑна критикленӗ. 1997-мӗш ҫулта П.Шеремета Белоруссийӗн влаҫсем арестленӗ, тӗрмене хупнӑ.
Пӗчӗк чухне, 1960-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче, 1970-мӗшсен пуҫламӑшӗнче вӗренӳ ҫулӗ пуҫланиччен пире шкулта ҫӗнӗ кӗнекесем паратчӗҫ: чӑвашлисене, вырӑслисене… Ҫӗнӗ кӗнекесенчен ырӑ, тутлӑ шӑршӑ кӗретчӗ. Инҫетри Шупашкартан ярса панӑ кӗнекесем темӗскерле чӑваш ӳкерчӗкӗсемпеччӗ, чуна туртакан тӑван шрифтпа тата илӗртӳллӗрех, кӑсӑклӑрахчӗ… «Тӑван Атӑл», «Ялав» журналсене тупма ҫукчӗ. «Пионер сассине» чӑтаймасӑр кӗтсе тӑнӑ. Кампурпа Ваҫҫук ҫинчен юратса вуланӑ. Чӑвашла куҫарнӑ киносене курма ҫынсем хаваспа лӑк тулли пуҫтарӑнатчӗҫ.
Нумаях пулмасть Чӑваш кӗнеке издательстви Хуначи Кашкӑрӑн (Г.Н. Волков) «Юманпа хӗвел» очерксемпе юмахсен пуххине иккӗмӗш кӑларӑмпа пичетлесе кӑларчӗ. Кӗнекене алла илсен хӗрӗх ҫул каялла пулни куҫ умне тухса тӑчӗ.
1975 ҫулта Шупашкарта вӗренекен студентсем хушшинче тӗлӗнмелле хыпар ҫиҫӗм пек хӑвӑрт сарӑлчӗ: «Геннадий Волков профессорӑн «Юманпа хӗвел» кӗнекине пуҫтарса илеҫҫӗ». Эпир «Студентсен хулинчен» инҫе мар вырнаҫнӑ кӗнеке лавккине чупрӑмӑр.
-3.7 °C
Калининград, Москва, Крым и далее везде…
Эх, мӑнтарӑн чӑваш!..
Хуйхӑпа усӑ курса чике тӑршшӗ лартса хӑвараҫҫӗ
Пуҫлӑх тенин йӑнӑшма юрать-и?
Павел Шеремета асӑнса
Шурӑ Шупашкарти сак айӗнчи чӑваш чӗлхи
Пӑтӑрмахлӑ сесси хыҫҫӑн
