Ырă Çыннăмăр Валери Владимирович Туркай,
Эпир "Хыпар" хаçат "çĕршыв", "тунтикун" йышши сăмахсене пĕрле çырма тытăннине хавасланса кĕтсе илтĕмĕр.
Хăшпĕрисем вара çапла калама васкарĕç: Туркай кивĕ орфографи патне таврăнчĕ. Унашкал çавăрттарса хуни, ман шутпа, элекпе тан. Мĕншĕн тесен халь вăйра тăракан орфографи сăмахсене пĕрле çырма пачах та чармасть.
Ку тĕлĕшпе эп хам та çак сайтри кунсемлĕхре самаях тĕплĕн çырса кăтартрăм.
1)Парламента шан, анчах паянхи кунпа пурăн.
Далее...
12 марта 2015 года состоялась научно-практическая конференция «Чувашская орфография: вчера, сегодня, завтра», организованная Комитетом по социальной политике и национальным вопросам Госсовета ЧР и Чувашским госинститутом гуманитарных наук.
Номинально по программе значились Министерство образования и молодёжной политики и Институт образования ЧР, но они ограничились лишь разрешением «своим» учителям участвовать на этом межрегиональном форуме в числе «группы поддержки неореформы» и не более.
Чăваш орфографине палăртакан 75-мĕш параграф.
Васкамасăр, майĕпен, утăм хыççăн утăм тишкерме сĕнетĕп. Утăмне тусан, маларах мĕн вуласа пĕлнине те манса ан кайăр, тархасшăн.
Малтанхи пуплерĕшрен:"Сӑмах майлашӑвӗсене, вӗсем мӗнле пӗлтерӗшлӗ пулнине пӑхмасӑрах, тӗпрен илсен, уйрӑм ҫырмалла:..."
Мĕн-ха вăл "сăмах майлашăвĕ"? Хуть те мĕн те! Сăмахран, "çырма хĕрринче савăнса ÿсекен лаштра йăмра". Е тата:"çĕр мăкăртса тухнăскер". Сăмах майлашăвĕсем-и кусем? Паллах! Вĕсене уйрăм çырнипе никама та тĕлĕнтерейместĕн.
Çырулăх йĕркевĕсене улăштарассишĕн тапаçланатпăр.
Мана та килĕшсех пĕтмеççĕ халь вăйра тăракан йĕркевсем. Чăнах, вĕсене хăçан та пулсан улăштарма тиветех ĕнтĕ. Апла тăвас тесен çĕнĕ проекта Парламент витĕр кăлармалла.
Çапла майлаштарасси чылайăшне питĕ çăмăл ĕç пек туйăнать пуль.
Тĕрĕссипе вара çĕнĕрен тăвăнакан йĕркевсем хальхинчен те начартарах пулса тухма пултараççĕ.
Хуть те мĕнле пулсан та, паянхи кун вăйра тăракан йĕркевсем çинех таянма тивет. Вĕсем вара сăмахсене пĕрле çырма пачах та чармаççĕ. Çак ансатран та ансат шухăша эп "ним вăтанмасăрах" миллионмĕш хут каласшăн.
Шупашкарти Чăваш наци вулавăшĕнче ЧНК çумĕнчи Ваттисен тĕп канашĕн анлă ларăвĕ (2014, кăрлач, 30), Чăваш халăх ăсхалĕпе ӳнерсен академийĕн пухăвĕ (2014, нарăс, 20) пулса иртнĕ. Унта ăсчахсем, чĕлхе тĕпчевçисем, çыравçăсем, хаçат-журналçăсем, вĕренекенсемпе вĕрентекенсем, Ваттисен канашĕн пайташĕсемпе ял мухтарĕсем хутшăннă. Калаçу чăвашсен çирĕпленнĕ орфографине пăсни тата шкулта чĕлхене пăтратса вĕрентни пирки пынă.
Лару ЧР Патшалăх Канашне çырупа тухнă.
1)Чӑн малтанах палӑртса хумалалла: йӗркевсене кармаҫӑварсем, балбессем, бомжсем, ҫапкаланчӑксем валли мар, ЧӖЛХЕҪӖСЕМШӖН тата ЧӖЛХЕПЕ ҪЫХӐННӐ ТИЕКСЕМШӖН ӑсталаҫҫӗ. Йӗркевсене "аяларахри" шайсене ҫитересси — пачах урӑх ыйту.
Ҫӗнӗ шӑпӑр ҫӗнелле вӗрет теҫҫӗ те, ак, Туркай та «Хыпарта» ҫӗнӗ йӗрке тума пуҫланӑ пулас.
Патшалӑх шайӗнче тахҫанах ҫӗршыв саланасран хӑраса ятарлӑ саккунсем кӑларчӗҫ, тӗрмепе хӑратма пикенчӗҫ. Апла-и, капла-и, пирӗн хӑш-пӗр «ӑслӑ» пуҫсем чӗлхери «ҫӗршыв» сӑмаха уйрӑм ҫыртарма пикенчӗ: «ҫӗр-шыв». Дефисӗ пӗр енчен уйрӑм ҫырни мар та-ха, анчах ҫав-ҫавах сӑмаха вуланӑ чухне татнӑ-вакланӑ сӑмахсене ҫӗвӗпе ҫыхӑнтарнӑ евӗрехччӗ. Апла ҫыртарни самай тавлаштарчӗ хӑй вӑхӑтӗнче, хаҫатра та темиҫе статья пичетленсе тухрӗ.
Халь ӗнтӗ, Туркай килнӗ хыҫҫӑн, ку сӑмаха хаҫатра пӗрле ҫырма пуҫланӑ пулас.
Пирӗн пата нумай ҫынран икӗ чӗлхепе - вырӑсла тата чӑвашла - ҫырнӑ сахал мар ҫыру килчӗ.
Чӑваш сӑмахӗсене епле ҫырас ыйтупа Чӑваш Наци Конгресӗ ҫумӗнчи Ваттисен Канашӗ пуху ирттернӗ. http://www.youtube.com/watch?v=SIVO ... eature=youtube_gdata
Кун пирки ҫавӑн пекех ак ҫакӑнта пӑхма пулать: http://chuvash.org/news/4844.html
Тен, ҫакӑн пирки хӑйсен шухӑшӗсене калас текенсем ҫак Блорумра та пулӗҫ. Атту ав леш хайхи пухӑва хутшӑннисем пӗр-пӗринпе тавлашаҫҫӗ, пӳлеҫҫӗ пӗрне-пӗри. Ҫав вӑхатрах ку пирӗн лаптӑкра вара ҫав ыйтусемпе вӗҫӗ-хӗррисӗр калаҫма пулать.
Вырӑс чӗлхинчен* кӗнӗ «Класс» чӑваш орфографийӗшӗн ыйту тӑратакан сӑмахсенчен пӗри. Тӗп падежра вӑл ҫаплах тӑрса юлать-ха, анчах ытти вӗҫлевсенче «темшӗн» вӗҫӗнчи пӗр с-не ҫухатать: класс, класра, класшӑн, класри, класа.
Ҫак ыйтӑва ҫӑмӑллатас тӗлӗшпе ман шутпа ҫак сӑмаха «КӐЛАС» тесе ҫырма йышӑнтармала: кӑлас, кӑласӑн, кӑласа, кӑласра, кӑласран, кӑласпа, кӑласпалан, кӑлассӑр, кӑласшӑн; кӑласӗ, кӑласӗн, кӑласне, кӑласӗнче, кӑласӗнчен, кӑласӗпе, кӑласӗпеле, кӑласӗсӗр, кӑласӗшӗн; кӑласӗсем, кӑласӗсен, кӑласӗсене, кӑласӗсенче, кӑласӗсенчен, кӑласӗсемпе, кӑласӗсемсӗр, кӑласӗсемшӗн; кӑласлӑ, кӑласла, кӑласӑнни, кӑласалла, кӑласшар, …
Лайӑн енсем:
1) ку форма сингармонизм сакунне пӑхӑнать;
2) чӑваш чӗлхишӗн тӑванрах курӑнма тытӑнать (витре, кӗрепле, кӗнеке пек);
3) ҫӗнӗ терминсем ӑсталама май парать: классификация — кӑласласси (кӑласлани; е кӑласлав); классифицируй — кӑласла (кӑласласа тух).
-7.7 °C
Валери Туркай патне Уççыру
Не мытьем, так катаньем…
Ҫӗршыва уйӑрма пӑрахӗҫ пулмалла
