Виталий Станьял: Ҫул курки ан парӑр...

Виталий Станьял19.12.2018 18:0918124 просмотров

Иртсе пыракан ҫул Виталий Петрович Станьялшӑн кӑткӑс пулчӗ. Ҫурла уйӑхӗнче шалкӑм (инсульт) ҫапнипе ӑсчахӑмӑр та поэтӑмӑр Шупашкарти васкавлӑ пулӑшу сыватӑшне лекрӗ. Ун чухне ӗҫ-пуҫ мӗнле ҫаврӑнса тухасси те паллӑ марччӗ. Вӗрентекенӗмӗре ҫӑлса хӑварнӑшӑн Турра тата ҫывӑх ҫыннисене мухтав. Станьял пурнӑҫӗшӗн кӗрешнӗ, уншӑн тӑрӑшнӑ, уншӑн кӗлтунӑ, уншӑн пӑшӑрханнӑ ҫынсене пурне те тав.

Кӑшт-кашт самайланнӑ пек пулсанах Виталий Петровичӑн канӑҫсӑр чӗринче ҫак йӗркесем ҫуралнӑ. Йывӑр шухӑшсемпе витерӗннӗ сӑввисене вӑл кӗҫӗн хӗрне — Эрпинесе халалланӑ.

Сыватӑш сӑввисен ярӑмӗпе пӗрле кунта тата икӗ сӑвӑ пичетленет: вӗсенчи шухӑш-кӑмӑл малтанхисемпе пӗр килет.

Кӗҫех Ҫӗнӗ ҫул ҫитет. Унӑн пӗрремӗш кунӗнче Станьялӑмӑр сакӑрвунна каять. Вӑхӑчӗпе саламлӑпӑр-ха. Вӑл пирӗнпе!

Геннадий Дегтярёв

***

Пурнӑҫ хӑвачӗ сулчӑланчӗ,

Шевли килет йӑпӑртлӑха.

Пӑлхавлӑ уйрӑлу саманчӗ

Калать пекех: «Таси паха!»

Каясчӗ чыслӑ та тирпейлӗ,

Йӑлӑхтармасӑр ҫынсене,

Пӗри ӳксен тепри ҫӗклетӗр

Эпир пуҫланӑ ӗҫсене.

***

Сывӑ пул ан тейӗр,

чипер кай ан тейӗр,

ҫулу такӑр пултӑр теес ҫук.

Каяс ҫул пурин те

кун пек чух тап-такӑр,

Леш тӗнче сукмакӗн

ыр-усалӗ ҫук.

Сывӑ юлӑр тейӗп

сыхӑ пулӑр тейӗп,

хӑваратӑп хам ӗмӗтсене.

Йышлӑн пайӑрланӑр,

ҫирӗп чӑмӑртанӑр

Ҫӗр ҫине хӗвелӗн

ӑшши килнӗ чух.

Кашни ҫын тирпейӗ —

Йӑх-ӑру телейӗ

Эрттелпе пӗрле пурнас пулсан.

Несӗлсен еткерӗ

ӗмӗрех упрантӑр

Ҫамрӑк ӑрӑва

Ыр хӑват сунса.

18, ҫурла, 2018

***

Ҫул курки ан парӑр, ан чӑрманӑр.

Эпӗ пурнӑҫра хӑна пулман.

Кӗрешӳҫӗ чысӗпе пытарӑр —

Салтак пек каятӑп пурнӑҫран.

Ӳкӗт

Ты перенесть меня вели в наш сад...

М. Лермонтов. Мцыри.

Ан пытарӑр ҫӳлӗ ту тӑрне,

Тӗпсӗр ҫырмана та ан пӑрахӑр.

Сад пахчи тирпейлӗ тутӑрне

Ман валли халь сарса хунӑ капӑр.

Ман юласчӗ хамӑр картарах,

Хамӑр йӑмрасем айнех выртасчӗ,

Тӗнче аслӑ, ҫулӗсем тавра —

Вӗсем пурпӗр ҫакӑнтан тухаҫҫӗ.

Виҫрӗм утӑмпа Чӑваш ҫӗрне,

Элчӗ пек ҫӳрерӗм пур ҫӗрте те.

Ял ятне ямарӑм ӗмӗрне,

Эп ӑна тӗнче варне кӗртетӗп.

Алтса чикӗр хамӑр пахчарах.

Эп кунтан Чӑваш ҫӗрне куратӑп,

Пит-куҫа ҫӑвап Камчаткӑра,

Алӑ-урана чӳхет мӑн Атӑл.

Ан пытарӑр ҫӳлӗ сӑрт ҫине,

Сӑрт айне те ҫавӑрса ан чикӗр.

Чӑваш ҫӗрӗн анлӑ тӗнчине

Хамӑр ялтанах йӗркеллӗ ҫитӗп.

11, авӑн, 2018

***

Илсе каймастӑп эп хампа пӗрле

Ҫут тӗнчерен пӗр нимӗн япала та.

Пӗлӳ кӗнекисем ман ҫул-йӗре

Шӑлса тикӗслессе кӑна шанатӑп.

Пӗлӳ сентри — чи пысӑк пурлӑх ман,

ӑна эп пухрӑм ӳркенми пӗр вӗҫӗм.

Тен, пулӗ-ха тӗпчевҫӗ урӑхран —

ӑна сыппа килинччӗ манӑн ӗҫӗм.

14, авӑн, 2018

***

Пуян та, чухӑн та пурнать,

Хӗвелшӗн пурте пӗр виҫеллӗ.

Вилӗм ҫитет те хак хурать:

ӑсли-ухмахӗ тӗл килеҫҫӗ.

Кама — кермен те мавзолей,

Кама окоп тӗпне чикеҫҫӗ.

Чӑваш ҫыннишӗн пӗр телей:

Этем кушак ҫури мар теҫҫӗ.

Мана пытарӑр хамӑрла,

Куҫҫульсӗр, шӑппӑн, нӑйкӑшусӑр.

Тупӑк ҫине ялав кӑшт усӑр —

Ӑна сӑмахсӑр ытаклам.

12, авӑн, 2018

***

Мӑн Турӑ — пӗлӗт тӳпинче,

Унтах ҫӳрет хӗвел.

Эпир пурнатпӑр ҫӗр ҫинче,

Ҫӗр айӗнче — эсрел.

Ҫӗр айӗнче — атте-анне,

Унтах мамак-маҫак.

Вӗсем мана, ҫил ачине,

Кӗртеҫҫӗ-и-ха ҫак?

«Ҫӳрерӗн те унта-кунта

Ют ҫӗрсенче кӑна,

Ҫитрӗн-им-ха пӳкле кунта?» —

Ыйтассӑн туйӑнать.

Ӑҫта кайсан та тӑван кил,

Тӑван ҫӗршыв пӗрре!

Ҫул ҫӳремелӗх панӑ пил

Тухман-ха чӗререн.

Хамӑр йыша, хамӑр кӗлле

Нихҫан асран яман.

Турри, шуйттанӗ ман тӗле —

Пӗр картари тӑван.

Тӑсас килет те ӗмӗре —

Анчах ят тухрӗ ҫав.

Каяс ҫула — ҫӳлти ҫӗре —

Картлать элек-ҫӑхав.

Ҫӗрте те тамӑк, те ҫӑтмах...

Ҫӗр айӗнчех пулам —

Тӑвансемпе пӗрле выртсан

Ҫӑмӑлтарах тӑпрам.

***

Тӗнче суранӗ таврӑнать —

ӑҫта кайса кӗрейтӗр вӑл,

Ӑҫта ҫухалтӑр ҫав иртми суран!

Ҫав выҫлӑх, мӑшкӑл, йӗкӗлтӳ асапӗ —

хура пӗлӗт пекех —

пуҫсем ҫинче тӑрать.

Вӑрҫа каймасӑр юлнӑ та — мӗн туччӑр —

тӗнче кӑкне тытакансем пулса

Аннесене хӑратнӑ саккунпа,

Тӑлӑхсене фашист пек мӑшкӑлланӑ,

Чӑтмашкӑн тивнӗ —

фронт валли йӑлтах!

Ҫав йӗксӗк ачисем кайран, элек сарса,

ӗмӗрӗпех тӑлӑхсене таптарӗҫ.

Чеен, каварлӑн, вӑрттӑн та кӑран!

Вӗсем, иккен, ҫӗршывӑн чыс хуралӗ,

Эпир, иккен, килти хура тӑшман.

Ҫапла вӑл ҫӗленсен каварӗ.

Ҫук, тӑранмасть чыса пӗлмен тӑшман!

Вӗреҫӗлен пек явӑнать ҫӳлте вӑл,

Наркӑмӑшпа сапать пире хыҫран,

Ачасене те амантса хӑварчӗ.

Суя сӑмахсемпе куҫран вӑлтать —

Эпир айваннӑн ӗненсе шанатпӑр.

Сӑяннӑ куҫ та уҫӑлӗ ҫапах.

Пин хут ылхан ҫӗре ӳксе ҫухалмӗ.

Укҫашӑн та пуянлӑхшӑн кӑна

Ачасене макӑртакан кӑкланӗ.

Тӑванлӑх, танлӑх, тӳрӗлӗх пуртан

Этем тӗрӗслӗхе шанма пӑрахмӗ.

***

Ӗмӗр иртет те кун юлать иккен...

Куҫсем сӳнсен кунӗ ӑҫтан юлайтӑр?

Нихҫан та ӗмӗр тӑсӑлмасть икке,

Ӗҫленӗ ӗҫ кӑна хыҫран юлать-тӑр.

Ҫӳретпӗр яш чухне тӗпӗртетсе,

Юлан ҫинчен ӳкме те хӑраман пек.

Сисместпӗр те — пырать хыҫран тӗртсе

Тем те пӗрпе тултарнӑ ҫул хурманӗ.

Илсе пӑрах хыҫри кутамккуна,

Яш чухнехи пек ярӑнса утсамччӗ!

...Ӗмӗр килет курса юлма кӑна,

Мӗн тунине телей шутне хурсамччӗ!

***

Геннадий Дегтярёва

Ҫӗршывӑмҫӑм, Чӑваш Ҫӗршывӗ,

Каллех эп лекрӗм аякка.

Кунти тӗнче хастар та сывӑ,

Кил-ҫурт таса, тум-тир яка...

Килте мӗнле? Сывах-и халӑх?

Мӗнле сывлать ялпа хула?

Тӳре-шара мӗнли вӑл паллӑ,

Вӑл ӗмӗрех ҫапла юлать...

Чӑтатпӑр. Чӑтмалли нумай-ха.

Ӗҫлесчӗ. Ӗҫлесси пайтах.

Кӗрешмелли те пур ку майӑн,

Кӗрешӳре те пур пайта!

Ҫӗршывӑмҫӑм, Чӑваш Ҫӗршывӗ!

Те эс манра, те эп санра...

Кун-ҫулӑм иртӗ, вӑхӑт шӑвӗ —

Пире эс упрӑн ытамрах!

ХУРАВ*

Чӑваш чӗлхи пӗтсен тӑпрам ҫине

Вӗлтрен шӑтни шӑпах сӑваплӑ пулӗ:

Ӗҫленӗ ӗҫӗм ӳкрӗ кӗл ҫине,

Пуҫӑм ҫине пӑрахрӗҫ мӑшкӑл чулӗ.

Камсем пӑрахрӗҫ. Хамӑн пӗлӗшсем,

Хамах чунтан вӗрентнӗ йӑкӑл-якӑл,

Укҫашӑн та мухтавшӑн кӗрӗшсе

Пылчӑк ӑшне хӑварчӗ хӑй ӗҫне вӑл!

Чӗлхемӗрччен пӗтеҫҫӗ хӑйсемех —

Сутӑнчӑксен пысӑках мар-ха хакӗ.

Шалчи тулать пӗрех элекҫӗсен —

Йӑх-яхсене хуҫийӗ хӑй тасатӗ.

Патша тарҫи те мӗскӗн ҫын — чура,

Сутать хӑй амӑшне те вӑтанмасӑр!

Сире сирсе, хаяр ҫапӑҫура

Пуҫа хуратӑп каялла чакмасӑр.

Халӑх пӗтсен кӑна чӗлхе пӗтет.

Чӗлхемӗре таптаймӗ йӗксӗк ҫарӗ.

...Антив, мана вӗлтрен кӑна витет,

Сире вара халех ылхан хупларӗ!

Тата мӗн кирлӗ?

Микула Аҫтахара

Умра йӑлтах! Тӗнчен реххет мӗн чухлӗ!

Чечеклӗ улӑх, тӑвайкки те сывлӑм,

Хӗвел ҫути те уйӑх йӑлтӑркки,

Умра чупать хӳреллӗ Пӑлтӑркки,

Каҫ сӗмӗнче вылять Хуркайӑк ҫулӗ,

Рехмет сана, юратнӑ ман ҫӗршывӑм!

— Тата мӗн кирлӗ? Мӗн пӑшӑрханатӑн?

— Ҫӗре-шыва вайӑклама шутланӑ,

Чӗлхе ҫине сурать тӳре-шара!

Сирме шутлатӑп нӗрсӗр типшара,

Асаттесен пилне татса калатӑп:

Ҫын хыҫҫӑн каякан шывра путланнӑ!

Хӑй ӑсӗпех пурнать-ха савнӑ халӑх,

Мана та ҫав рете, ҫӗршывӑм, йышӑн,

Вӗсем тӑван ҫӗре сутса илмеҫҫӗ,

Чӗлхе ҫине тӑлаварри витмеҫҫӗ,

Умра йӑлтах — иртни, хальхи, малашлӑх,

Мухтав сана, пуҫа усман ял-йышӑм!

____________________________________

* Чӑваш вӗрентекенӗсен пӗр ушкӑнӗ «Хыпар» хаҫатра (2014 ҫ. нарӑсӑн 20-мӗшӗ) Виталий Петрович Станьяла хирӗҫле статья кӑларнӑ хыҫҫӑн ҫуралнӑ сӑвӑ.

От редакции: Размещение статей не означает, что редакция разделяет мнение его авторов.

[Добавить новый комментарий (41)]

Казаков Николай Александрович // 2452.95.4474 2018.12.20 09:01
	Ыра сыннамара Виталий Петровича Сене сул сывхарса пыракан уявпа саламласа ыра сывлах сунатпар. 100 сула ситиччен чирлемесер пуранмалла пултар! Ялан вал пирен хушшара пулни савантарать. И.Я. Яковлеван халалне малалла тасса пыракансенччен пери вал. Яланах пиренпе пуласса шанатпар. Сапла пултар!
Владимир Изачак // 3051.33.4555 2018.12.20 13:57
	Дорогой Виталий Петрович! Честно говоря Ваши эти стихи, на мой взгляд, упаднические. Сами по себе они хорошие, мне понравились, я их переведу на русский язык - чтобы с ними могла познакомиться и русскоязычная половина нашего населения. Но, думается, они - последствия Вашего состояния здоровья, в дальнейшем, с улучшением здоровья ждем более жизнерадостных произведений. Как говорится, "держи хвост трубой". С уважением, Владимир Николаев-Изачак.
Атнер // 1726.84.3785 2018.12.20 15:03
	Станьял пиче,иртерех кун пек сӑвӑсем ҫырма.Давай пурте пуҫлатпӑр сывпуллашма пӗр-пӗринпе.Юхмапа Праскки Витти 82 ҫулта,Агеев 90ра,а эсӗ 79 кӑна ха.упра хӑвна.
Agabazar // 2442.53.1843 2018.12.21 09:15
	Владимир, ма вара эс Станьялпа чăвашла калаçасшан мар?
Владимир Изачак // 3051.33.4555 2018.12.21 11:46
	Пурнӑҫ хӑвачӗ сулчӑланчӗ, Шевли килет йӑпӑртлӑха. Пӑлхавлӑ уйрӑлу саманчӗ Калать пекех: «Таси паха!» Каясчӗ чыслӑ та тирпейлӗ, Йӑлӑхтармасӑр ҫынсене, Пӗри ӳксен тепри ҫӗклетӗр Эпир пуҫланӑ ӗҫсене. * * * Слабеют, вижу, силы жизни, Предчувствие пришло уже;. Уж близко мне к прощальной тризне, «Дорожка скатертью» душе.... Уйти бы с честью и пристойно, Не мучая родных своих. И пусть придет другой достойный, На продолженье дел моих... Постепенно будет переведен весь цикл. С уважением и добрыми пожеланиями
Agabazar // 2442.53.1843 2018.12.21 13:36
	Тавтапуç.
Аçтахар Плотников // 1677.69.8149 2018.12.21 14:02
	Виталий Петрович «Тата мӗн кирлӗ?» сӑвва ҫӗнетсе ярса пачӗ. Кунта та ҫӗнетрӗм.
Станьял Виттус // 3212.99.1472 2018.12.21 19:59
	Тавтапуҫ сана, Изачак! Лайӑх куҫарнӑ! Ыттисене те ырӑ сӑмахшӑн сӑвап пултӑр. Пуҫа таятӑп.
Шанасьпи // 1599.17.5181 2018.12.22 06:30
	Хакла Виталий Петрович, пирен верентекенемер! Эпир, Самар хутлахенче пуранакан чавашсем, Саншан келтаватпар, сывлах сунатпар!
Владимир Изачак // 3051.33.4555 2018.12.22 13:18
	Умра йӑлтах! Тӗнчен реххет мӗн чухлӗ! Чечеклӗ улӑх, тӑвайкки те сывлӑм, Хӗвел ҫути те уйӑх йӑлтӑркки, Умра чупать хӳреллӗ Пӑлтӑркки, Каҫ сӗмӗнче вылять Хуркайӑк ҫулӗ, Рехмет сана, юратнӑ ман ҫӗршывӑм! — Тата мӗн кирлӗ? .... * * * Все впереди! И, сколько благодати в мире! Цветут луга вон и роса на косогорах, Тепло, светло от солнечных лучей в эфире, То яркий день, а то вдруг занавесит шири... Под вечер Млечный путь нам освятит просторы, Спасибо, Край мой, люб ты мне в любую пору! - Чего еще бы? Горечи есть ощущенье? - Хотелось бы призвать мой край к борьбе победной, Я зык наш древний под угрозою забвенья! Угрозы отвести, чтоб не исчез бесследно. У нас есть поговорка - старые, напомнят: Кто следует за кем-то, тот в воде утонет! Своим умом живет народ мой, мной любимый, И я в рядах твоих, чтоб вместе быть с другими; Со всеми, что родной землею не торгуют, Увы, язык вот, не укроешь – то волнует... Пред нами - прошлое, сегодня и что будет, Хвала вам, земляки мои родные люди...