Кунашкал ыйту лартсан эсир, ахӑртнех, Чилин ҫурҫӗр енче вырнаҫнӑ Атакама пушхирӗ ҫинчен шухӑшланӑ пулӑттӑр. Ма тесен час-часах ӑна тӗнчери чи типӗ пушхир тесе палӑртаҫҫӗ. Ӑсчахсем ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, кунта пӗр тумлам шыв та ӳкмен тапхӑр 400 ҫул тӑсӑлнӑ, 1570 ҫултан пуҫласа 1971 ҫулччен. Атакама пушхирӗ, тен, чи типӗ пушхир те пулӗ, анчах Ҫӗр чӑмӑрне илес пулсан вӑл чи типӗ вырӑн мар.
Планетӑн чи типӗ вырӑнӗ Антарктидӑра, Виктори Ҫӗрӗ районӗнче, ӑна Мак-Мердо айлӑмӗ ят панӑ.
Далее...
Ева Николаевна Лисина, "Вӗҫекен кӳлӗ" калав авторӗ
Чӑваш ҫыравҫин Ева Лисинан "Вӗҫекен кӳлӗ" ятлӑ калав пур. Ӑна хальхи вӑхӑтра Тетелте ҫӑмӑллӑнах вуласа тухма пулать.
Мӗн ҫинчен-ха калав? Пӗр кӳлӗ пур. Анчах та ҫав кӳлӗ сасартӑк ҫухалать. "Вӗҫсе каять". Калав ак ҫапла вӗҫленет:
Ватӑлтӑм та, ҫавах пурӑнасчӗ-ха, хамӑр кӳлӗ каялла вӗҫсе киличчен пурӑнасчё.
Вӑл Хӗвелтухӑҫ Ҫӗпӗрте вырнаҫнӑ. Унӑн лаптӑкӗ – 31722 километр, вӑтам тарӑнӑшӗ – 744 метр. Тӑп-тӑрӑ шыв пирки хӑш-пӗр ҫӗрте 40 метр тарӑнӑшӗнчине асӑрхама пулать.
Сычуань провинцийӗнче вырнаҫнӑ. Унӑн тӗпӗнче выртакан ӳкнӗ йывӑҫсем те курӑнаҫҫӗ. Ҫут ҫанталӑкӑн вӑхӑтне кура пӗвери шыв тӗсӗ ылмашса тӑрать. Тӗсе ылмаштараканӗсем – минераллӑ тварсем тата шыври ӳсентӑрансем.
Банф парк Канадӑри чи кивӗ наци паркӗсенчен пӗри шутланать. Вӑл Альберт провинцинчи сӑртлӑ-туллӑ вырӑнта 6 641 тӑваткал ҫухрӑм йышӑнать.
Кунта лӑсӑллӑ тата ҫулҫӑллӑ вӑрмансем, илемлӗ шывсиккисемпе кӳлӗсем вырнаҫнӑ.
Кӳлӗсенче тата шывлӑ ытти вырӑнтан ӳсекен шыв курӑкӗ хушшинче наркӑмӑшлисем те пур. Кӑвакрах симӗссисем хушшинчех, сӑмахран. Вӗсем ҫыншӑн тата чӗрчунсемшӗн сиенлӗ япаласем кӑларма пултараҫҫӗ. Шыв курӑкӗн наркӑмӑшӗ ҫынна юксовски чирпе аптӑратаҫҫӗ. Кун пек чух ҫын апатпа наркӑмӑшланнӑ пек туйма пуҫлать. Унӑн пӗверӗ тата ытти органӗ аптӑрать.
Вӑл Кинтано-Роо штатра (Юкатан ҫурмаутрав). Вӑл Мексикӑри «пуянлӑх» тесен те йӑнӑш мар. Кукӑрӑлчӑкӗсем ҫӗр айӗнче – 215 ҫухрӑм. «Сан-Актун» майя чӗлхинчен куҫарсан «шурӑ ҫӗр хӑвӑлӗ» тенине пӗлтерет. Пӗтӗмӗшле илсен, юханшыв пин-пин ҫухрӑмпа танлашать. Вӗсенчен 1 процентне ҫеҫ тӗпченӗ-ха.
http://udivitelno.
Канадӑра улачӑла (е пӑнчӑллӑ) кӳлӗ пур. Унӑн ячӗ Клилук. Е ӑна Споттед теҫҫӗ. Кӳлӗ питӗ илемлӗ. Вӑл мӗншӗн ҫапла улачӑла-ха? Шывра минерал нумай пухӑннӑ. Клилукра, ытти кӳлӗпе танлаштарсан, магни сульфачӗ, кальци, натри сульфачӗ тата ытти япаласем (кӗмӗл, титан йышшисем) - чи нумаййи.
Ҫулла кӳлӗри шыв самай пӑсланса пӗтет, ҫавна май минералсенчен хӑйне евӗр утравсем тӑрса юлаҫҫӗ. Кӳлӗре пысӑк пӑнчӑсем юлаҫҫӗ. Ҫулталӑкӑн тӗрлӗ вӑхӑтӗнче минерал йышне кура вӗсем тӗрлӗ тӗслӗ пулаҫҫӗ. Ҫулла унри усӑллӑ япаласем хытаҫҫӗ, ҫавна май пӑнчӑсем тавра ункӑ пулать.
+1.3 °C
